Merkeziyetsiz finans (DeFi) likidite havuzu, tokenleri merkeziyetsiz borsada (DEX) kilitleyerek likidite miktarını garanti altına alan akıllı sözleşmeye denir. Akıllı sözleşmeye token sağlayan kullanıcılara da likidite sağlayıcısı (LP) denir.

DeFi likidite havuzları, merkeziyetsiz borsalarda likidite sorununu çözmek için yenilikçi ve otomatik bir yol olarak ortaya çıktı. DeFi likidite havuzları, merkezi kripto borsaları tarafından kullanılan ve doğrudan kurulu finansal piyasalardan alınmış geleneksel sipariş defteri modelinin yerine geçti.

Bu modelde borsa, alıcı ve satıcıların bir araya geldiği, göreceli arz ve talebe göre varlıklar için fiyatlarda anlaştığı pazar yeri görevi görür. Ancak bu model likidite oluşturmak için yeterli sayıda alıcı ve satıcı olmasına bel bağlar. Bu yüzden piyasa yapıcılarının rolü, daima talebi karşılayacak birinin olduğundan emin olup etkin bir şekilde likiditeye katkı sağlayarak fiyatları adil ve uygun tutmaktır.

İlgili: Fiyat endeksi nedir? Borsalardaki fiyatlar neden farklı?

En basit modelin merkeziyetsiz borsalarda verimsiz olduğu kanıtlandı. Ethereum ağındaki Gas ücretleri ve yavaş blok oluşturma süresi, piyasa yapıcıların burun kıvırmasına neden oldu. Çünkü merkeziyetsiz borsalar, geleneksel emir defteri modelini taklit etmeye kalkınca düşük likiditeden muzdarip oldu. Dolayısıyla likidite havuzları, merkeziyetsiz alım satım platformlarına sürekli ve otomatik likidite sunarak merkeziyetsiz finansın ana çözüm seçeneği haline geldi.

DeFi likidite havuzları nasıl çalışır?

DeFi likidite havuzlarının en basit versiyonu, işlem çifti oluşturmak için akıllı sözleşmede iki token tutar.

Örnek olarak Ether (ETH) ve USD Coin (USDC) kullanalım. İşi basitleştirmek için ETH'nin fiyatı 1.000 USDC'ye eşit olsun. Likidite sağlayıcıları, havuza eşit değerde ETH ve USDC verir. Yani 1 ETH yatıran birinin mevduatını 1.000 USDC ile denkleştirmesi gerekir.

Havuzdaki likidite, biri ETH karşılığında USDC takas etmek istediğinde başka birinin takasa cevap vermesini beklemek yerine yatırılan fonlara uygun şekilde yapılmasını sağlar.

İlgili: Açığa satış nedir? Açığa satışla nasıl para kazanılır?

Likidite sağlayıcıları, ödüllerle katkıda bulunmaya teşvik edilir. Likidite sağlayıcıları, yatırım yaptıklarında paylarını temsil eden havuz tokeni isimli yeni bir token alırlar. Bu örnek özelinde gidersek, havuz tokeninin ismi "USDCETH" olurdu.

Token takası için havuzu kullanan kullanıcılar tarafından ödenen işlem ücretleri, hisse miktarı ile orantılı biçimde tüm likidite sağlayıcılarına otomatik olarak dağıtılır. Yani eğer USDC-ETH havuzu için işlem ücretleri yüzde 0,3 ise ve likidite sağlayıcılarından biri havuza yüzde 10'luk katkıda bulunmuşsa bu kullanıcı, tüm işlemlerin toplam değerinin yüzde 0,3'ünün yüzde 10'unda hak sahibi olur.

Kullanıcılardan biri likidite havuzundaki payını çekmek istediğinde havuz tokenlerini yakar ve payını çekebilir.

Büyük DeFi likidite havuzu örnekleri neler?

Yukarıda, en büyük likidite havuzlarından bazılarını işleten dünyanın en büyük merkeziyetsiz borsası Uniswap'ın modelini temel alan basit bir örnek açıklandı. Uniswap'daki popüler havuzlara WBTC-ETH, DAI-ETH ve ETH-USDT örnek verilebilir.

İlgili: Merkeziyetsiz finans (DeFi) ile kripto paralarınız sizin için çalışsın

Curve Finance, Balancer ve SushiSwap da DeFi likidite havuzları işletir. En büyük Curve havuzları, çoklu token ve stablecoin odaklıdır. Balancer bir havuzda sekiz tokene kadar işlem izni verirken SushiSwap, Uniswap'ın sanal klonudur.

DeFi likidite havuzlarının riskleri neler?

Varlıkların fiyatını belirleyen algoritmada hata olabilir, büyük siparişlerden ötürü fiyat kayması (slippage) yaşanabilir, akıllı sözleşme başarısız olabilir.

Likidite havuzundaki varlıkların fiyatı, havuzun ticaret faaliyetlerine göre sürekli olarak değişen, düzenlenen ve ayarlanan fiyatlandırma algoritması tarafından belirlenir. Eğer varlığın fiyatı, küresel piyasa fiyatından farklıysa, platformlar arasındaki fiyat farklarından yararlanan arbitraj yatırımcıları, farktan kazanç sağlamak için soluğu orada alır. 

İlgili: Arbitraj Nedir?

Likidite sağlayıcıları, fiyat dalgalanmaları sırasında yatırımlarında, geçici kayıp olarak bilinen değer kaybıyla karşılaşabilir. Bununla birlikte sağlayıcı yatırdıklarını çekerse kayıp kalıcı olur. Dalgalanmanın boyutuna ve likidite sağlayıcısının yatırım yapışının üzerinden geçen süreye göre kaybın bir kısmını veya tamamını işlem ücreti ödülleriyle telafi etmek mümkün olabilir.

İlgili: Geçici kayıp (impermanent loss) nedir?

Fiyatlandırma algoritması yüzünden daha küçük havuzlar, birinin büyük bir takas sipariş etmesi durumunda "slippage" sıkıntısı yaşayabilir. Bu durum, kullanıcıların daha geniş bir piyasa manipülasyonu saldırısının parçası olarak daha küçük likidite havuzlarını istismar ettiği 2020'deki bZx hack olayında yaşanmıştı.

DeFi kullanıcıları, arka plandaki kodun denetlenmemiş olması veya tamamen güvenli olmaması sonucunda akıllı sözleşmelerin bozulması riskleriyle karşı karşıyadır.

DeFi likidite havuzlarının faydaları neler?

Likidite havuzlarının en bariz faydası, merkeziyetsiz borsaları kullanmak isteyen yatırımcılar için neredeyse kesintisiz likidite arzı garanti etmesidir. Likidite havuzları, likidite sağlayıcısı olarak kripto para varlıklarından kazanç sağlama ve işlem ücretleri kazanma fırsatı da sunar.

İlgili: Kripto Para Cüzdanı Nedir? Kripto Para Cüzdan Çeşitleri Nelerdir?

Dahası birçok proje ve protokol, likidite sağlayıcılarına, token havuzlarını büyük tutmaları için ek teşvikler sunarak "slippage" riskini azaltacak ve daha iyi ticaret deneyim sunacak. Bu yüzden likidite sağlayıcısı olarak yield farming ödül tokenleri ile daha da çok kazanç sağlamak için bir fırsat var.

DeFi likidite havuzlarına nasıl dahil olunur?

DeFi likidite havuzlarına katılım için uygulanan prosedür, platformdan platformlara değişir. Genellikle kişinin seçtiği platformda hesap oluşturması ve ardından ana ekrandan MetaMask ve diğer Web 3.0 cüzdanları gibi bir Ethereum cüzdanı bağlaması gerekir. Bunun ardından ilgili likidite havuzuna token yatırılabilir.

Uniswap gibi platformlarda, kişinin likidite sağlamak istediği çifti aratması ve ardından cüzdan bağlaması gerekir. Kullanıcı, havuz oranı ve döviz kuru gibi faktörleri kontrol ettikten sonra tokenlerini havuza yatırabilir.

Bu yazılar da ilginizi çekebilir:

SORUMLULUK REDDİ: Burada yer alan ifadeler yatırım tavsiyesi değildir. Piyasaları iyice araştırmadan, farklı çevrelerden yorum almadan kesinlikle işlem yapmayın. Güvendiğiniz yatırımcıların yorumlarını okuyun, fikirlerine danışın. Her yatırım işleminin risk içerdiğini unutmayın. Herhangi bir işlem yaparken kendi kararınızı kendiniz verin. Cointelegraph, yatırım ürün ya da hizmetlerinden doğan veya doğduğu iddia edilen hiçbir zarar veya kayıptan dolaylı ya da doğrudan sorumlu kabul edilemez.