İnternet kültürünün bir parçası olarak oluşan kripto para piyasası, kendine has dinamiklere, terimlere ve söylemlere sahiptir. Bunun yanı sıra, bir finans piyasası olan kripto alanını daha iyi anlamak için belirli finans ve ekonomi terimlerini de bilmek gereklidir.

Bu yazımızda “FOMO, FUD, fonlama oranı, faiz oranı ve rug pull“ terimleriyle ilgili detaylı açıklamaya ulaşacaksınız.

FOMO

FOMO, İngilizce’de Fear of Missing Out, yani “Kaçırma Korkusu”nun kısaltmasıdır. Kripto para dahil finansal piyasalarda, yatırımcıları mevcut bir fırsatı kaçırma korkusuyla işlem yapmaya iten duyguyu ifade eder.

Özellikle de kripto para gibi çoğunlukla gençlerin katılım sağladığı, sosyal medya ile iç içe geçmiş ve fiyat hareketlerinde duyarlılığın önde gelen faktörlerden olduğu piyasalarda FOMO, yaygın olarak karşılaşılan bir yatırım stratejisidir. FOMO konsepti hırs, korku, sabırsızlık ve kıskançlık gibi birçok duygu barındırır.

İlginizi çekebilir: Piyasa duyarlılığı nedir? Nasıl hesaplanır?

Yapmadıkları yatırım nedeniyle gelecekte pişman olmaktan “korkan” yatırımcılar, kimi zaman fırsatı kaçırmama ve bir an önce kâr sağlama “hırsıyla”, kimi zaman da diğer yatırımcıların elde ettikleri kârı “kıskanarak” hızlıca ve çoğu zaman “sabırsız” davranıp pek bir araştırma yapmadan yatırım yapmaya yönelirler.

Bir varlığın parabolik ralliyle uzun süre boyunca değer kazanması, hakkındaki önemli duyuru ve haberler ve sosyal medyada fırsatı vurgulayan gönderiler, yatırımcıların FOMO’ya kapılmasına yol açan faktörler arasındadır.

FOMO döngüsü. Kaynak: Logikfx

FUD

FUD, İngilizce’de Fear, Uncertainty, Doubt, yani “Korku, Belirsizlik, Endişe” sözcüklerinin kısaltmasıdır. Bir varlık, proje veya piyasa hakkında çoğunlukla asılsız bilgi ve haberler yayarak korku salmayı ve bu durumdan avantaj sağlamayı hedefleyen stratejiyi ifade eder.

FOMO gibi yatırımcı duyarlılığını etkileyerek piyasayı yönlendirmeyi amaçlayan bu strateji, her zaman dezenformasyona dayalı olmasa da, genellikle kasıtlı bir panik ortamı oluşturma niyeti taşır. Böylece kısa pozisyon açan veya yüksek fiyat seviyesinden satım opsiyonu almış olan yatırımcılar, FUD’un yol açtığı panik satışları ve fiyat düşüşlerinden kâr sağlayabilir.

FUD, kripto para topluluğunda kripto karşıtı görüşleri ifade etmek için de sık sık kullanılır. “Devletin kripto paraları yasaklayacağı”, “kripto madenciliğinin çevreye büyük zarar verdiği” ve “kripto paraların asıl kullanım alanının yasa dışı işlerde aracı olmak olduğu” gibi savlar, kripto destekçileri tarafından FUD olarak nitelendirilen popüler söylemler arasındadır.

İlginizi çekebilir: Stop loss avı nedir?

Fonlama oranı

Fonlama oranı, kripto vadeli işlemler piyasasında karşımıza çıkan bir terimdir. Bu oran, vade tarihi olan klasik vadeli işlem sözleşmelerinde değil, sürekli sözleşmelerde kullanılır. Öncelikle sürekli vadeli işlem sözleşmelerinin nasıl çalıştığına değinelim.

Sürekli sözleşmeler, vade tarihinde süresi dolan ve kapatılarak ödeme işlemine geçilen klasik sözleşmelerin aksine, likide olmadığı sürece sürekli açık tutulabilen pozisyonlardır. Alım satıma aracılık eden platformlar, sözleşmeleri sonlandıracak vade tarihi gibi herhangi bir faktör olmadığından dolayı, spot fiyattan zaman içinde ayrılan sürekli sözleşmelerin fiyatını spot fiyata yaklaştırmak için bir mekanizma kullanır. Bu mekanizmaya fonlama oranı denir.

Piyasada kısa ve uzun pozisyonlarda sayıca fazla oran taraf, diğer tarafa belirli aralıklar ile fonlama oranında ödeme yapar. Bu ödemenin amacı, sözleşmelerin fiyatını spot fiyata yaklaştırmak ve iki taraf arasında denge sağlamaktır.

İlginizi çekebilir: Bitcoin vadeli işlemleri nedir? Nasıl kullanılır?

Fonlama oranı, aracı platformun faiz oranı ve sözleşmeler ile spot piyasa arasındaki fiyat farkı dikkate alınarak hesaplanır ve bir yüzde elde edilir. Pozitif, yani 0’ın üzerinde fonlama oranı piyasada uzun pozisyonların ağırlık olduğunu, negatif fonlama oranı ise kısa pozisyonların fazla olduğunu gösterir. Bu nedenle piyasa duyarlılığına dair fikir de veren bir göstergedir.

Faiz oranı

Faiz oranı, kredilerde ve birikim hesaplarında uygulanabilecek faizi ifade eder. Ülkelerin merkez bankaları tarafından belirlenen bu oran, ekonomik koşullara göre gerektiğinde güncellenebilir. Faiz oranı, borsalar ve kripto paralar gibi riskli finans piyasaları dahil ekonominin tüm yönlerini etkileyen bir faktördür.

Faiz oranı, enflasyonu kontrol etmede kullanılan öncelikli araçlardan biridir. Düşük faiz oranı, kredi almayı ucuzlaştırarak para arzını artırır ve harcamaya teşvik eder. Yüksek faiz oranı ise paraya ulaşmayı zorlaştırır ve yatırıma teşvik ederek dolaşımda olan para arzını azaltır.

Faiz oranındaki değişiklikler geniş çapta ekonomiyi daha uzun sürede etkilerken, finansal piyasalardaki etkisi daha hızlı görülür. Ekonominin yavaşladığı dönemlerde düşürülen faiz oranı, para bolluğu nedeniyle tüm alanlarda büyüme beklentisi yaratır ve bu beklenti borsalar ve kripto para piyasalarına da yansır. Riskli piyasalarda düşük faiz dönemlerinde genellikle değer artışı görülür.

İlginizi çekebilir: Merkez bankası dijital para birimi (CBDC) nedir?

Enflasyonun tırmanmaya başladığı dönemlerde yükseltilen faiz oranı ise tam aksi etkide bulunur. Yüksek faiz oranları likiditeye erişimi zorlaştırdığı gibi, görece daha risksiz varlıklara yatırıma da teşvik eder. Riskli piyasalarda yüksek faiz oranı dönemlerine genellikle düşüş eşlik eder.

Rug pull

Rug pull, kripto para sektöründe karşılaşılan sofistike dolandırıcılık yöntemlerinden biridir. Proje geliştiricilerinin yatırımcıların parasını kendi üstüne alarak projeyi terk etmesini ifade eder.

Çoğunlukla yeni projelerde gerçekleştirilen bu dolandırıcılık, genellikle merkeziyetsiz finans (DeFi) ekosistemindeki projelerde görülür. DeFi ekosistemi, geliştiricilere kripto paralarını ücretsiz bir şekilde ve denetim olmadan listeleme olanağı sunar. Bu da dolandırıcılar için altın değerinde bir fırsattır.

Geliştiriciler, özellikle sosyal medyadan faydalanarak ve reklamlar vererek projeye ilgi çekmeye çalışır. Proje yeterince katılımcıya ulaştığında ve yatırım aldığında ise geliştiriciler, likidite havuzundaki parayı çekerek ortadan kaybolur.

İlginizi çekebilir: Sybil saldırısı nedir?

Rug pull’un ardından söz konusu projenin kripto parasının fiyatı sıfırı görebilir veya değerinin büyük çoğunluğunu kaybedebilir. Geliştiriciler, bu aşamadan sonra genellikle sosyal medya hesaplarını da kapatarak erişilemez olurlar.

Rug pull’dan kaçınmak için bir projeye yatırım yaparken dikkat edilmesi gereken bazı noktalar bulunuyor. İlk olarak çoğu proje, likidite havuzuna toplanan paraların belirli bir süre çekilememesi için kilit uygular. Bu tür bir kilidin varlığı, rug pull gerçekleştirilmesi ihtimalini düşürür. Buna ek olarak, geliştiricilerin elinde yüklü miktarda kripto para bulunmaması ve dağılımın yüksek olması da riski azaltan faktörlerden biridir.

Bunlar da ilginizi çekebilir: