Bitcoin (BTC) ile hayatımıza giren değişmezlik ve şeffaflık ilkeleri kripto para birimlerinin temel özellikleri arasında.
Kripto para birimlerinin temelinde yatan blockchain teknolojisi sayesinde, veriler şeffaf biçimde izlenebilir hale gelirken kötü niyetli kullanıcılar tarafından değiştirilmeye karşı da korumalı oluyor.
Değişmezlik (Immutability)
Bitcoin kripto para biriminin mucidi Satoshi Nakamoto, üçüncü taraflara bel bağlamayan, eşler arası (peer to peer, P2P) bir işlem sistemi meydana getirmek için geri çevrilemeyen işlemlerin protokolün ana özelliklerinden olması gerektiğini fark etti.
İlgili: En Sade Anlatımla Blockchain Nedir, Nasıl Çalışır?
Esasında bu tür özellikler, taraflar arasındaki anlaşmazlıkları ve insan hatalarını veya teknik hataları çözmek amacıyla kurulu finansal sistemlerin bir parçası olsa da, yönetici tarafında işlem kayıtlarını düzenleyebilme gücü, kaçınılmaz şekilde istismara açık olacaktı.
Haliyle merkeziyetsiz dijital para sisteminin hacze, sansüre ve sahteciliğe karşı dirençli olması gerekiyordu.
İlk kripto para birimi olması nedeniyle Bitcoin ele alınacak olursa, değişmezlik gücü, İş İspatı (Proof of Work, PoW) konsensüs algoritması sayesinde elde ediliyor.
İşlem, madenciler tarafından onaylandıktan ve blockchain veri yapısına eklendikten sonra oluşan her yeni blok, o işlemin kesinliğini ve geçerliliğini katlayarak doğruluğu sağlamlaştırıyor.
Kripto para destekçilerinden Nick Szabo, verdiği bir röportajda süreci "kehribarda mahsur kalmış sineğe" benzetmişti. Burada sinek işlemleri, kehribar da İş İspatı algoritmasını temsil ediyor.
İlgili: Bitcoin Node (Düğüm) Nedir? Nasıl Çalışır?
Zaman ve işlem kesinliği arasındaki bu ilişki, Bitcoin için önemli bir unsur. Yaklaşık her 10 dakikada yeni blok doğrulansa da işlemin tam olarak onaylanması için fazladan altı blok süresi kadar beklemek gerekiyor. Buna "finality (kesinlik)" deniyor.
Şeffaflık (Transparency)
Bitcoin'in hem gizliliği koruyan, hem de şeffaf bir hizmet olması konuya yabancı olanları şüpheye düşürebilir. Bu iki özellik birbirine zıt gibi gözükse de, aslında tam olarak öyle değil. Hatta Bitcoin ve blockchain ağlarını açık bir finansal sistem olarak bu kadar verimli ve kullanışlı kılan da bu iki özelliğin dengeli bir şekilde çalışabilmesi.
İlgili: Bitcoin işlemleri nasıl takip edilir? TXID sorgulama
Buradaki gizlilik modeli isimleri ve hesapları şifreli anahtar çiftleriyle değiştirerek kurulmuş durumda. Bu anahtar çiftleri, kullanıcıların birbirleriyle dijital imzalar ile ağ üzerinden güvenli şekilde iş yapabilmek için kullandıkları araçlar. Peki, iş yaptığımız kişilerin kimliğini bilmiyorsak kaydın doğru olduğunu nereden bileceğiz?
Blockchain ile işlem akışları ve bu değerli parçaların sahiplik zincirleri, kriptografik olarak doğrulanabilen güvenli verilerle paylaşımlı defterde saklanıyor. Güvenli ve açık verilerin bulunduğu karşılıklı defter ve ağdaki kişilerin devamlı olarak defterin durumunu onaylamalarına olanak sağlayan konsensüs sisteminin kombinasyonu, blockchain ağının temel özelliklerinden biri.
Ağ katılımcıları, ilk bloka kadar giden tüm işlemlerin kaydını halihazırda paylaşıyor. Geçmiş zaman damgalı işlemleri geri çevirmenin maliyeti, sonunda elde edilecek gelirden katbekat daha yüksek olduğu için defterdeki kayıtların geçerliliğine güven duyuluyor.
İlgili: Akıllı Sözleşme (Smart Contract) nedir, nasıl çalışır?
Blockchain ağlarının özellikle finans alanındaki faydaları öne çıkıyor olsa da, kurumsal anlaşmalar ya da sahiplik gibi konularda da oldukça faydalı hale geldiği anlaşıldı. Anlaşmaların ya da herhangi bir ürünün sahipliğinin kanıtlanması için özel anahtarlarla ilişkilendirme yapılabiliyor. Dijital dosyalara zaman damgası eklemek için blockchain aracılığıyla Varlık İspatı (Proof of Existence) isimli algoritma kullanılıyor.
Kullanım senaryoları arasında yasal sözleşmelerin belgelendirmesi ve uygulanmasından dijital veya fiziksel bir varlığın verilerinin kaynak olarak kullanılmasına, hatta otonom noter işlemlerine kadar gidebiliyor.
Bu yazılar da ilginizi çekebilir: