Muhataplar arasında gerçekleşecek bir işlemi, hiçbir insan müdahalesi olmadan otomatik biçimde çalıştırarak koda dahil eden sistemlere Akıllı Sözleşme ya da Smart Contract denir.
Akıllı sözleşmeler parayla çalışan otomatlar gibidir. Akıllı sözleşmenin geçerli olduğu ortama gerekli olan dijital varlık aktarıldığı anda işlem kendiliğinden tamamlanır. Ağ protokolüne ait tüm kurallar uygulanarak transferler akıllı sözleşme tarafından kendiliğinden uygulanır.
Akıllı sözleşmeler neden kullanılır?
İki kişi arasında gayrimenkul satışı yapılacağını varsayalım. Taşınmazların alım satımlarında birçok evrak işi, farklı kurum ve kişilerle iletişime girmek gerekir. Sürecin başından sonuna kadar pek çok risk noktası bulunur. Haliyle alıcı ve satıcılar; her türlü bürokratik işlerle uğraşacak, mülkün pazarlamasını yapacak ve muhataplar arasında aracı görevi üstlenecek bir emlakçıyla anlaşır.
Kişiden kişiye yüklü meblağın aktarıldığı taşınmaz alım satım işlemlerindeki tüm bu süreçlerde yardımcı olan aracılar, toplam meblağ üzerinden komisyon alırlar. İşlem kusursuzca gerçekleşmiş olsa da meblağ büyüdükçe ödenen komisyon ücreti de o kadar artar.
Örneğini verdiğimiz gayrimenkul satışına ek olarak uluslararası anlaşmalar, dev lojistik operasyonları ve yüksek güvenlik gerektiren transfer işlemlerinde de aracı kurumlar ve yüksek komisyon ücretleri gözlenir.
İşte tüm bu süreçlerde akıllı sözleşmeler kullanılarak güven sorununu ortadan kaldırabilir. Akıllı sözleşmeler tamamen otomatik biçimde, "şu şart sağlanırsa, şunu uygula" prensibiyle çalışır. Yani gayrimenkulün sahipliği sadece anlaşılan tutar sisteme gönderildikten sonra alıcıya geçer.
Ek okuma: Zero Knowledge Proof (Sıfır Bilgi İspatı) nedir?
Akıllı sözleşmedeki kod içinde, taraflar tarafından kabul edilen tüm şart ve koşullar yer alır. İşleme ait bilgiler blockchain üzerinde, merkeziyetsiz ve açık bir defterde kaydedilir.
Akıllı sözleşmelerin çalışma yapısı
Kendi başlarına çalışabildikleri gibi, akıllı sözleşmeler farklı kod yapılarıyla da entegre olabilirler. Yani bir akıllı sözleşmedeki kod işlemini tamamladıktan sonra başka bir sözleşmenin devreye alınmasını tetikleyebilir.
Akıllı sözleşmelerin çalışmaya başlaması için öncelikle tarafların imzalaması gerekir. Ardından sözleşmenin doğrudan erişme hakkı olduğu objeye erişim sağlanır. Bu obje, bir gayrimenkul, otomobil, resmi evrak veya para gibi herhangi bir varlık olabilir. Anlaşmanın şartları yerine getirildikten sonra sahiplik aktarımı tamamlanır.
Akıllı sözleşmelerin artıları
Otomatik biçimde çalışan akıllı sözleşmeler aracı veya üçüncü parti hizmet sağlayıcılara olan ihtiyacı ortadan kaldırarak tüm kontrolü kullanıcılara verir.
İlginizi çekebilir: %51 Saldırısı (Attack 51%) Nedir? Bitcoin'e %51 Saldırısı Yapmak Mümkün mü?
Taraflarca denetlenebilen dijital bir defterde şifreli ve güvenli bir şekilde veriler arşivlenir. Bu veriler kimse tarafından ele geçirilemez ve silinemez. Daha da önemlisi, karşı tarafla aranızda bir güven ortamı oluşmasına gerek kalmaz.
Akıllı sözleşmeler sayesinde noter, emlakçı, bilirkişi ve benzeri aracıya gerek duyulmadığından komisyon ücretlerinden tasarruf sağlanır. Doğru uygulanması halinde akıllı sözleşmeler siber saldırganlar tarafından kötü amaçla kullanılamaz. Akıllı sözleşmeler ayrıca, evrak işlemlerini ve fiziksel transferleri tarihe gömdüğünden zamandan tasarruf etmeyi mümkün kılar.
Akıllı sözleşmelerin eksileri
Sözleşmeyi meydana getiren kod yapısının kusursuz ve hatasız olması çok önemlidir. Kodda hata olması ya da kötüye kullanıma neden olabilecek bir güvenlik açığının bulunması kötü sonuçlar doğurabilir. Kodunda hata bulunan akıllı sözleşmeye yatırılan paralar çalınabilir.
Akıllı sözleşmeler çok yeni teknolojiler olduğundan, an itibarıyla hükümetlerin bu sözleşmeleri denetlemesi zordur. Vergilendirme hususuna dair henüz bir fikir ortaya atılmadığı gibi, muhataplar arası doğacak bir sorunda düzenleyicilerin olaya müdahale etme şansı kısıtlı kalacaktır.
Geleneksel sözleşme yapılarında mahkeme ile çözülebilecek sorunlar, blockchain ve akıllı sözleşmelerdeki "Kod Kanundur" mantığı nedeniyle işi yokuşa sürebilir.
İlginizi çekebilir: DApp nedir? Merkeziyetsiz uygulama nasıl çalışır?