Blockchain ekosisteminin yeni fenomeni haline gelen NFT (non-fungible token) ya da benzersiz tokenler, özellikle sanat ve oyun dünyasına ait varlıkların dijitalleşmesi konusunda ezber bozan yenilikler sunuyor.
Genellikle hayal gücü ürünlerinin dijital hale dönüştürülmesi ile elde edilen NFT'ler, açık artırmayla astronomik fiyatlara satılabiliyor. Örneğin, "Everydays: The First 5000 Days" isimli dijital sanat eseri, çıkarıldığı müzayedede 69,3 milyon dolar fiyata satılmıştı.
Benzer biçimde 2012 yılında internet esprisi olarak çıkan "Overly Attached Girlfriend (Aşırı bağlanmış kız arkadaş)" görselinin NFT'si nisan ayında 200 ETH, yani yaklaşık 412 bin dolara satıldı.
Cointelegraph tarafından haberi yapıldığı üzere Louis Vuitton ve Christian Dior gibi moda devi isimler de non-fungible token oluşturma hedefinde.
Son olarak gazeteci Cüneyt Özdemir bir tweet'ini, NFT olarak satışa çıkarmıştı. Tamamen NFT olarak satılmak için yazılmış gibi görünen mesajda, "Bu tweet bir 'SANAT ESERİ'dir! #merhabaNFT" sözleri yer alıyordu. Daha sonra bu tweet 10 bin dolara satıldı.
Tüm bu gelişmeler yaşanırken, NFT alanına daha önce ilgi duymamış ya da blockchain ekosistemine yeni dahil olanların en çok sorduğu soruları ve yanıtlarını sizler için derledik:
1) Non-fungible token / NFT nedir?
Türkçe karşılığı "benzersiz token" olan non-fungible token (NFT) blockchain ağı üzerinde şifrelenmiş, bir eşi daha olmayan token anlamına geliyor. Alışılagelmiş coin ve token kavramından farklı biçimde çalışan NFT; benzersiz, değiştirilemez, orijinalliği ve mülkiyet hakkı mutlak olan bir varlık şeklinde tanımlanabilir.
İlginizi çekebilir: Token/Coin Burn (Coin Yakma) İşlemi Nedir?
Non-fungible tokenler, birbirlerinin yerine geçemiyor. Kimi zaman resim, kimi zaman video ya da ses dosyasını temsil eden NFT'ler, eşi olmayan varlık sınıfına girdiğinden yüksek değere ulaşma potansiyeline sahip.
Günümüzde NFT'ler dijital sanat eserleri, interaktif oyun öğeleri ve spor koleksiyon kartları gibi alanlarda tercih ediliyor.
2) NFT'yi kripto paralardan ayıran ne?
İkame edilebilme (fungibility) ya da birbirinin yerine kullanılabilme, kripto para birimleri için kritik bir özellik. Söz gelimi Bitcoin'in ne zaman üretildiği, hangi madenci tarafından çıkarıldığı ve bugüne kadar kaç cüzdanda yer aldığı değerine etki etmez. 1 BTC daima 1 BTC'dir.
Non-fungible tokenler ise her birini "eşsiz kılan" özellikler barındırıyor. NFT sahibi olan kişi bilir ki, elindeki tokenin bir örneği daha yoktur. Non-fungible token ise bölünemez, bir örneği daha oluşturulamaz.
3) NFT ne şekilde üretilir?
Ethereum blockchain ağında yer alan NFT'ler genellikle ERC-721 ismi verilen token standardına göre üretilir. NFT üretimini sağlayan ilk standart olan ERC-721'i, Ethereum tabanlı kripto para birimlerinde kullanılan ERC-20 standardının elden geçirilmiş hali şeklinde tanımlayabiliriz. Bu standart, ilk olarak 2017 yılında kullanılmaya başlandı. ERC-20'nin aksine bu tokenler kripto para borsalarında işleme konulamıyor ve başka kripto para birimine çevrilemiyor.
Ek okuma: ERC-20 nedir? ERC-20 standardı neden kullanılır?
NFT olarak üretilmek istenen veriler, bu işe uygun biçimde tasarlanmış platformlar aracılığıyla IPFS (InterPlanetary File System) ismi verilen merkeziyetsiz dosya saklama protokolü üzerine yükleniyor. NFT'nin değiştirilemeyecek parametreleri belirlendikten sonra tokenin adedi, fiyatı ve satışından ne kadarlık payın eser sahibine ödenmesi gerektiği gibi teknik veriler de eklenerek üretimi sağlanıyor.
4) NFT nasıl satın alınır?
Eşsiz tokenler genellikle açık artırma siteleri veya sırf bu iş için geliştirilmiş platformlar üzerinden alınabiliyor. Çoğunlukla açık artırma usulüyle satılan NFT'ler, yeri geldiğinde eser sahibi tarafından belirlenen sabit ücret karşılığından el değiştirebiliyor.
NFT'yi satın alan kişinin belirttiği cüzdana transfer gerçekleştirildikten sonra, tam mülkiyet hakkı da devredilmiş oluyor. Kullanıcı dilerse sahip olduğu NFT'yi, daha sonra başka bir kullanıcıya satabiliyor.
5) NFT yatırım mı?
NFT ürünleri genellikle sanat eseri şeklinde değerlendirilir ve fiyatları eser sahibi tarafından belirlenir. Heykel, resim, antika gibi değeri olan varlıklara yatırım yapmak ile NFT satın almak arasında pek bir fark yok. Önemli bir koleksiyon parçası satın alınmış misali, zaman geçtikçe değerinin artması ve NFT sahibine gelir sağlaması mümkün.
İlginizi çekebilir: Kripto Para Borsası Nedir? Bitcoin Fiyatı Nasıl Belirlenir?
6) NFT'nin orijinalliği nasıl anlaşılır?
Ürettiği NFT'leri satışa koymak isteyen kullanıcıların, eserlerinin orijinalliğini kanıtlamak amacıyla, müzayede ya da alım satım platformu tarafından doğrulanmış bir profile sahip olmaları gerekiyor.
Eser sahibinin blockchain üzerindeki cüzdan adresi, açık biçimde belirtilir. Bu sayede eserin orijinalliği blockchain üzerinden anında kontrol edilebilir. Öte yandan kripto paralarda olduğu gibi NFT varlıklarının da blockchain üzerindeki hareketleri kontrol edilerek orijinallikleri anlaşılabilir.
7) NFT sanat alanında neleri değiştirebilir?
Başlangıç aşamasında fikri mülkiyet sorunlarının çözülmesi için NFT kullanımının yoğunlaşması bekleniyor. İnternet üzerinde hemen her içeriğin kopyalanması ya da izinsiz kullanılması mümkün olduğundan, NFT'ler sayesinde içeriğin gerçekte kime ait olduğu kolayca anlaşılabiliyor.
Aynı zamanda eser sahipleri, harcadıkları emek, zaman ve hayal gücünün karşılığını daha demokratik bir satış yöntemiyle alabiliyor. Özellikle NFT'nin birkaç kez el değiştirmesi durumunda, her defasında ücretinin belli bir oranının eser sahibine gönderilmesi de mümkün olabiliyor.
İlginizi çekebilir: Fiyat endeksi nedir? Borsalardaki fiyatlar neden farklı?
NFT sayesinde, hemen herkes sanat eseri edinebiliyor. Geleneksel müzayede yöntemlerine erişemeyen kişiler, dijital platformlar üzerinden eserleri edinebilme imkanına sahip oluyorlar. Haliyle daha fazla sanatsever ekosisteme dahil olabiliyor ve eser sahipleri de hak ettikleri değeri elde edebiliyorlar.
8) NFT dosyaları nerede saklanır?
İçinde resim, ses, video veya herhangi bir veri bulunan NFT'ler, IPFS adı verilen merkeziyetsiz dosya saklama protokolü üzerinde muhafaza edilir. Bu dosyalar, şifrelenmiş küçük veri parçacıklarına ayrılır ve IPFS üzerinde dağıtık biçimde arşivlenir. Daha sonra dosyaya ait IPFS verileri blockchain üzerine kaydedilerek güvence altına alınır.
İlginizi çekebilir: Kripto para borsalarında hangi emirler kullanılır?
SORUMLULUK REDDİ: Burada yer alan ifadeler yatırım tavsiyesi değildir. Piyasaları iyice araştırmadan, farklı çevrelerden yorum almadan kesinlikle işlem yapmayın. Güvendiğiniz yatırımcıların yorumlarını okuyun, fikirlerine danışın. Her yatırım işleminin risk içerdiğini unutmayın. Herhangi bir işlem yaparken kendi kararınızı kendiniz verin. Cointelegraph, yatırım ürün ya da hizmetlerinden doğan veya doğduğu iddia edilen hiçbir zarar veya kayıptan dolaylı ya da doğrudan sorumlu kabul edilemez.