Kripto para ekosisteminde oldukça yaygın olan “Coin Burn”, “Token Burn” ya da “Coin Yakma İşlemi”, mevcut kripto paraların belli bir kısmının kalıcı biçimde dolaşımdan çıkarılması anlamına gelir.

Genellikle coin’in geliştiricileri tarafından uygulanan bu yöntemde, mevcut tokenlerin belirli miktarı “yakılır”, yani kasıtlı biçimde dolaşımdan çıkarılır.

Elbette pek çok kişinin aklına “token burn / coin yakma işlemi neden yapılıyor?” gelecektir. Birçok sebeple coin yakma işlemi gerçekleştirilebilir, ancak ileride detaylandıracağımız üzere en sık kullanım nedeni deflasyon oluşturmak, yani birim fiyatı artırmaktır.

Örnekle açıklama gerekirse, CTC isimli bir coin’imizin olduğunu varsayalım. Dolaşımda 1.000 adet bu coin’den olduğunu ve toplam piyasa değerinin de 1.000 dolar olduğunu düşünelim. Coin’lerimizin 250 tanesini yakıp 750 adedinin dolaşımda kalmasını sağlarsak, normalde 1 dolar olan CTC’ler yaklaşık 1,33 dolar değere ulaşacaktır.

Bitcoin ve Ethereum gibi daha büyük blockchain ağlarında genellikle bu mekanizma ile karşılaşmıyoruz. Coin burn işlemleri çoğunlukla altcoin’ler ve küçük ölçekli tokenler tarafından dolaşımdaki sayıyı kontrol etmek için kullanılıyor. Yatırımcıları teşvik etmek ve fiyatı dengede tutmak için uygulanabiliyor.

Coin yakma mekanizması tamamen kripto paraya özgü bir uygulamadır. Zira geleneksel para birimlerinde “yakma” işlemi gerçekleşmez. Kuru dengede tutmak için merkez bankalarının izledikleri farklı finans uygulamaları vardır. 

Coin yakma işlemi, halka açık şirketlerin yatırımcılarından hisselerini geri almalarına benzer. Bu yöntemde, mevcut kağıt miktarı azaltılarak değer artırılabilir.

Elbette coin burn işlemi sadece birim fiyatı artırmak için değil, farklı amaçlar doğrultusunda da uygulanabilir.

Coin yakma işlemi / Token burn nasıl yapılır?

Oluşturulan coin’ler yok edilemezler, ancak kullanılamaz hale getirilebilirler. Bunun için de coin’leri geri dönüşü olmayan bir adrese göndermek yeterlidir.

Coin’lerin yeniden kullanılmasını engellemek, dolaşımdan tamamen çıkarılmasını sağlamak için “eater adress” adı verilen, geri alınamaz adresler mevcuttur. Private key (Özel anahtar) bilgisi olmayan bu adrese gönderilen coin’lere bir daha asla ulaşılamaz.

Bitcoin için “eater” adreslere birkaç örnek:

Eater adres oluşturmak için gerekli olan kodun GitHub linkine buradan ulaşabilirsiniz.

Verdiğimiz örnek adreslerden Counterparty’e ait olan aslında bir ICO projesi. Bu projede geliştiriciler katılımcılardan para toplamak yerine oluşturdukları “eater” adrese BTC gönderilmesini talep ettiler. Bunun karşılığında da kendi geliştirdikleri tokenleri sattılar. Counterparty geliştiricileri, bu işten para kazanmamış olsalar da, BTC’lerin yakılmasını sağlayarak sembolik de olsa ağa katkıda bulundular. 

Bazı projelerde satılmayan tokenler, katılımcıları teşvik etmek için dolaşımdan çıkarılır. Bu uygulamaya genellikle ICO’larda karşılaşıyoruz. İlk token arzı (Initial Coin Offering) projesi tamamlandığında satılmayan tokenler yakılıyor ve toplam coin arzı dengeleniyor.

Kimi girişimler ise düzenli aralıklarla coin yakma işlemi gerçekleştiriyorlar. Söz gelimi Binance, toplam 200.000.000 olan BNB arzının yüzde ellisi yok edilene kadar her üç ayda bir coin’lerin belli bir kısmını yakıyor. Yakılacak miktar, dönemde gerçekleşen işlem hacmine göre belirleniyor.

Ocak 2019 itibarıyla Binance, 6’ncı kez BNB Coin Yakma etkinliği düzenleyerek, toplamda 10.824.471 BNB coin’i yaktı ve toplam arzını yüzde 5,41 azalttı.

Ripple ise coin yakma işlemlerini komisyon ücretleri üzerinden gerçekleştiriyor. XRP ile işlem yaptığında, transferin bir an evvel gerçekleşmesi için ücret ödenirse bu tutar merkeze aktarılmak yerine yakılıyor.

En popüler stablecoin’lerden Tether (USDT) de belirli aralıklarla token oluşturuyor ya da yakıyor. Bu sayede fiyatı dengede tutuyor.

Neden coin/token yakılıyor?

Nasıl gerçekleştirildiğine bakılmaksızın coin yakma işlemi deflasyonist bir mekanizmadır. Çoğu proje bunu düzenli değer artışı sağlamak ve trader’ların coin’lerini ellerinde tutmalarını teşvik etmek için yapar.

Mevcut arzı azaltarak her coin’in değerini artırmak ilk akla gelen sebeptir. Teorik olarak, dolaşımda daha az para olacağından her tokenin değeri daha fazla olacağı varsayılır. Bu sebepten dolayı da Bitcoin başta olmak üzere çoğu kripto para sınırlı arza sahiptir.

Projeler, ellerini hayali bir musluğun üzerinde tutarak, token arzını artırabilir veya düşürebilirler. Böylece fiyatı dengelerler. Binance’in periyodik yakma işlemi de, ICO'ların proje tamamlanınca tokenlerini yakması da buna örnektir. 

Bazı durumlarda, coin yakma işlemi hata düzeltme için gerçekleşir. Örneğin Tether, yanlışlıkla 5 milyar dolarlık coin oluşturmuştu. Normalde 1 ABD dolarına eşit olan USDT’nin yeniden 1:1 orana erişmesi için yanlışlıkla üretilen tüm coin’ler yakıldı.

Bazı projeler ise istenmeyen işlemlerinden kaçınmak ve güvenlik katmanı oluşturmak için coin yakarlar. Söz gelimi Ripple, aşırı yüklenme ve DDoS saldırılarına karşı sistemi korumak için her işlemden ücret alır ve bunları yakar.

Coin yakma işlemi farklı amaç için kullanılabilir mi?

Bazı projelerde coin yakma, blockchain’deki işlemleri doğrulamak ve yeni veri eklemek için daha güvenilir bir konsensüs mekanizması oluşturmak amacıyla tercih edilir.

Madencilik hakkı kazanmak için elindeki coin’leri yok eden kullanıcılara dayanan Proof-of-Burn (Yanma Kanıtı – PoB) konsensüs yapısı buna örnektir.

Bitcoin’de kullanılan Proof-of-Work (İş Kanıtı) konsensüs sitemi fazlasıyla kaynak tüketir ve olağanüstü işlem gücüne ihtiyaç duyar. PoB ise, yaktıkları coin sayısıyla seçilen ve bu sayede blockchain’e yeni bloklar ekleyebilen madencilerin sayısını kısıtlayarak kaynak sorununu çözmeye çalışır. Esasen, coin yaktıkça sanal madencilik alanlarını da genişletmiş olurlar.

Teorik olarak coin’lerin sürekli yakılması, zamanla madenci sayısını azaltacak ve rekabet azaldıkça da kaynak ihtiyacını azalacaktır. Pratikte ise bu mekanizma, büyük hacimli tokenleri bir anda yakabilen büyük madencilere orantısız güç sağlayacaktır. Bunu engellemek için birçok PoB uygulaması, madencinin bir işlemi doğruladığında toplam madencilik kapasitesini azaltan oran kullanır. Böylece daha fazla coin yakmak için yatırım da yapmaları gerekecektir.

Coin sahipleri gerçekten coin yakma işleminden fayda sağlıyorlar mı?

Projeler, coin’lerini yakarak önemli avantaj elde ederken, token sahipleri de bundan paylarını alırlar. Yanan coin’ler, enflasyonun oluşmasını engeller. Değeri sabit coin’lerin sürdürülebilirliklerini sağlarlar.

Coin yakma işlemi ile fiyat istikrarı sağlandığında, kullanıcılar bir an evvel coin’i elde çıkarmak istemeyecek, ağın çalışma süresini ve bant genişliğini sağlıklı seviyede tutacaktır.

ICO projelerinde satılmayan tokenlerin yakılması, bilhassa kullanıcılarına güven aşılar.

Ripple gibi projelerde ise coin yakma, kullanıcıların güvenliğini artırdığı gibi, işlemlerin hızlı gerçekleşmesini de sağlar. İşlemlerin hızlı gerçekleşmesi için ödenen ücretin herhangi bir kullanıcının cebine girmeyeceğini ve yok olacağını bilmek ağa olan güveni artırır.