Kripto para birimlerinin takas edilmesi, alım satım işlemlerinin yapılması ve fiat (itibari) para birimlerinin kripto paraya dönüştürülmesi için hizmet veren platformlara kripto para borsası denir.

Serbest piyasa modelinin tam anlamıyla uygulandığı kripto para borsalarında, her tokenin fiyatı, alıcı ve satıcının oluşturduğu arz ile talebe göre kendiliğinden belirlenir. Hem coin almak isteyen hem de satmak isteyen dilediği fiyattan işlem emri verebilir. Peki, Bitcoin fiyatı nasıl belirlenir? Bitcoin neye endeksli? Bitcoin fiyatı nelerden etkilenir? Bitcoin fiyatı neye göre değişir? Kripto para borsalarının çalışma mantığını izah ettiğimiz yazımızda tüm bu sorulara cevap vermeye çalışacağız.

O anki kurun altında veya üstünde emir vermek serbest olsa da, işlemlerin büyük çoğunluğu alıcı ve satıcıların beklentilerinin kesiştiği noktada gerçekleşir. Alım satım işleminin gerçekleştiği fiyat, o an itibarıyla, ilgili borsadaki coin'in fiyatını belirler.

Fiyat; borsanın kendi ekosistemi içindeki alış ve satış faaliyetlerine bağlı olarak organik biçimde belirlenir.

Her kripto para biriminde olduğu gibi Bitcoin fiyatı da arz ve talebe göre belirlenir. Kullanıcıların BTC'ye olan ilgisi artınca organik biçimde fiyat artar. Talep düştüğünde fiyat da düşer.

Bitcoin fiyatı nasıl belirlenir?

Alıcı ve satıcıların beklentilerinin kesiştiği bölgeyi temsil eden, Bitstamp borsasındaki 11 Temmuz tarihine ait Bitcoin alım satım derinlik tablosu örneği. Kaynak: DC Charts

Grafikte görüldüğü üzere, ilgili borsadaki kullanıcıların ellerindeki coin'i satmak istedikleri fiyat üzerinden verdikleri işlem emirleri sağdaki kırmızı bölgede yer alır. Aynı şekilde satın almak için emir veren kullanıcıların fiyatları soldaki mavi bölgede sıralanır.

Bu yazının hazırlandığı 11 Temmuz tarihinde, Bitstamp borsasına ait derinlik tablosuna göre alıcılarla satıcıların buluştukları fiyat 9.261-9.262 dolar seviyesinde görülüyor. Yine grafikten anlaşıldığı üzere an itibarıyla Bitstamp borsasında satış emri verenlerin hacmi daha fazla duruyor.

Bitcoin Fiyat Endeksi: 1 Bitcoin Kaç TL? (BTC TL)

İlk bakışta satıcıların hacminin fazla gözükmesi fiyatın düşeceği yanılgısı oluşturabilir. Lakin satıcıların verdikleri emirlerin o anki fiyatın yukarısında olduğuna dikkat etmek gerek. Yani satıcılar ellerindeki coin'i satışa koyarken bir yandan da fiyatı yukarı çekmeye çalışıyorlar. Aynı şekilde teklifte bulunanlar da, ticaretin temel kurallarından olan "alırken kazanmak" yöntemini uygulamak ve daha fazla kâr elde etmek için düşük fiyattan işlem gerçekleştirmek istiyorlar.

Piyasadaki alıcı ve satıcılardan hangi taraf daha baskınsa fiyat da o yöne doğru ilerler.

Serbest piyasa dinamiklerinin etkin olduğu kripto para ekosisteminde, geleneksel piyasalara kıyasla daha fazla fiyat oynaklığı söz konusudur.

Kripto para borsalarında likidite nedir?

Tam bu noktada kripto para borsaları için kullanılan “likidite” kavramına açıklık getirmek gerek. Kripto para borsalarında likidite, kullanıcı sayısının ve işlem hacminin yüksekliğine işaret eder. Likiditesi yüksek olan bir kripto para borsasında, Bitcoin veya diğer kripto para birimleri için çok küçük değer aralıklarında dahi alıcı veya satıcı bulmak mümkündür.

Bu tür borsalarda hem eldeki varlığı nakde dönüştürmek yani “likide etmek” kolaylaşır, hem de aralıklar çok küçük olduğu için, bu işlemler o borsadaki gösterge fiyatları etkilememiş olur.

Detaylı bilgi için: Kripto para borsaları için likidite neden önemli?

Bitcoin cephesinden bakarsak, üretilebilecek maksimum BTC miktarı sabit olduğundan (21 milyon adet), enflasyon ya da deflasyon oluşması doğrudan doğruya kullanıcılara bağlıdır. Madenciler tarafından aşağı yukarı öngörülebilir miktarda Bitcoin üretildiği düşünüldüğünde, yeni oluşan coin oranında talebin oluşması enflasyonun sabitlenmesi anlamına gelir.

İşin doğrusu, Bitcoin bugün bile potansiyelinin çok altında pazar hacmine olduğu için, geleneksel piyasalara kıyasla BTC fiyatını yukarı veya aşağı taşımak daha kolaydır. Teorik olarak Bitcoin piyasasında fiyatlara müdahale etmek için astronomik ölçekte para gerekmez ve bu nedenle Bitcoin'in fiyatı çok değişkendir. 

Cointelegraph tarafından yapılan bir haberde, Amazon'un CEO'su Jeff Bezos'un kişisel servetinin dolaşımdaki Bitcoin'lerin toplam değerinin üzerinde olduğu belirtilmişti. Bloomberg verilerine göre, bu yazı hazırlanırken Bezos'un kişisel serveti 189 milyar dolara ulaştı. Coinmarketcap istatistiklerinde ise Bitcoin'in piyasa değeri 170 milyar dolar civarında gözüküyor.

Fiyatlarda hiç değişiklik olmadan Jeff Bezos'un tüm Bitcoin'leri satın alması teknik olarak mümkün gözükmese de, birkaç milyar dolar değerinde BTC alması ya da satması fiyatlarda büyük dalgalanmaya neden olacaktır.

İlginizi çekebilir: Türkiye'nin en zengin isimleri dolaşımdaki Bitcoin'lerin ne kadarını satın alabilir?

Kripto para borsaları nasıl para kazanır?

Ücretsiz üyelik mantığıyla çalışan kripto para alım satım hizmet platformları, yapılan işlemlerden tahsil edilen komisyon ücretlerinden kazanç sağlarlar. Kullanıcı hesabına para göndermek kimi borsalarda ücretsiz olsa da, farklı para birimiyle takas ya da fiat (itibari) para birimine çevirme hizmetleri karşılığında önceden belirlenmiş oranda işlem ücreti alınır.

Fiat ve kripto para birimleri arasında dönüşüm olanağı sunan borsalar, yapılan her işlemden komisyon ücreti tahsil ederler.

Bireysel kullanıcılar, genellikle alım satım işlemlerini hızlı ve kolay biçimde gerçekleştirmek için kripto para borsalarını seçerler. Düzenli biçimde ve çoğunlukla da yüklü miktarda işlem yapan trader'lara kimi borsalarda özel seçenekler sunulabilir. Söz gelimi, profesyonel kullanıcılardan düşük işlem ücretleri tahsil edilebilir.

İlginizi çekebilir: DeFi Nedir? Merkeziyetsiz Finans Ne Demek?

Borsada yer alan kişisel cüzdandan, geleneksel banka hesabına para gönderme işlemlerinde, özel istisnalar hariç daima komisyon ücreti uygulanır.

Kripto para çifti (parite) nedir?

Bir ülkenin para biriminin, başka bir ülkenin para birimi cinsinden ifadesine parite ya da döviz çifti denir. Kripto para dünyasında da benzer durum geçerli. Bir sanal varlığın fiyatını, başka bir coin cinsinden ifade etmeye kripto para çifti veya parite denir.

Sanal varlıkların kurlarını değiştirerek kazanç elde etmeye yarayan ticaret modeli, kripto para işlem çiftleri sayesinde mümkün olur. Trader'lar bu değerlere daha çok önem verirler.

11 Temmuz itibarıyla Binance borsasındaki başlıca ETH pariteleri. Kaynak: CoinMarketCap

Pariteler ya da işlem çiftleri belirtilirken para biriminin sırası önemlidir. Mesela, yakın gelecekte Bitcoin'in ABD doları karşısında değer kazanabileceğini düşünüyorsanız, ilk sırada BTC, ikinci sırada ise USD olacak biçimde BTC/USD paritesiyle işlem yapmanız yararınıza olacaktır. Tersi durumda, yani BTC'nin dolar karşısında değer kaybedeceğini düşünüyorsanız, bu sefer USD/BTC çiftiyle işlem yapmanız fayda sağlar.

Önde gelen borsalar, kripto para çiftlerine bilhassa önem verirler ve çeşitliliği de düzenli olarak artırırlar. Bazı kripto para borsalarında ise sadece sanal varlıklar işlem çiftleri mevcuttur. BTC/USDT, BTC/ETH, LTC/BTC benzeri, her iki varlığın da kripto para olduğu işlem çiftlerine borsalarda daha çok rastlanır.

Kripto para borsalarında fiyatlar neden farklı?

Çünkü borsalar birbiriyle bağlantılı değil. Her borsa, Bitcoin'in fiyatını kendi işlem hacmine, sahip olduğu kullanıcıların arz ve talebine göre belirliyor. Dolayısıyla borsanın işlem hacmi ne kadar büyük, aktif kullanıcı sayısı ne kadar fazlaysa, piyasa ortalaması ile benzer fiyatları yansıtır.

Türkiye'deki borsalara ait BTC/TRY paritesi fiyat örnekleri. Kaynak: CoinMarketCap

Bitcoin veya başka bir kripto para için sabit fiyat garanti değildir. Piyasadaki alıcı ve satıcının ortak paydada buluştuğu nokta neresiyse fiyat da odur. Dolayısıyla kullanılan borsaya göre fiyat da değişir.

Her kripto para borsasında aynı coin'in farklı fiyatının olması kimi trader'lara kâr olanağı sunar. Ucuz borsadan alıp, pahalı olanda satarak gelir elde edilebilir; buna arbitraj denir. Arbitraj yapacak kişi doğru zamanda satın aldığı coin'i farklı borsada yüksek fiyata satabilirse kâr elde etmiş olur.

Detaylı bilgi için: Arbitraj Nedir? Bitcoin Arbitraj Nasıl Yapılır?

Kısacası, Cointelegraph dahil olmak üzere anlık fiyat bilgisi sunan tüm mecralar belli bir ortalama üzerinden fiyat paylaşırlar. Cointelegraph Piyasalar sayfasında en doğru fiyat bilgisini ulaştırmak için 30'a yakın kripto para borsasından elde edilen fiyatların ortalamasını sizlere sunuyoruz.

Kripto para ticareti nasıl yapılır?

Önce biraz kripto para satın almanız gerekiyor. Kripto para satın almak için illa borsa hesabınız olması gerekmiyor, ancak işlem kolaylığı ve güvenliği için sektöre yeni girenlerin büyük ve adı bilinen borsaları kullanması yararlarına olacaktır.

BTC örneğinden gidecek olursak, Bitcoin satın almak için üç yöntem tavsiye ediliyor: Kripto para borsaları, P2P alım satım platformları ya da Bitcoin ATM'leri… Kripto para borsaları ve P2P alım satım platformlarını internet üzerinden yapılacak basit bir aramayla bulmak mümkün.

Türkiye'de Bitcoin ATM'si var mı? diye soracak olursanız, evet var. Ancak sayıları çok az. Cointelegraph tarafından haberi yapıldığı üzere, Türkiye’de faaliyet gösteren Bitcoin ATM’lerinin tamamı İstanbul sınırları içinde.

En kolay yöntem olan kripto para borsası üzerinden işlem yapmayı seçtiğinizde, bilinen ve güvenilir bir platforma üye olmayı unutmayın. Kripto para borsalarına üye olmak ve kredi kartı ile coin satın almak hızlıca gerçekleştirilebilir. Ancak iş kripto parayı fiat (itibari) para birime dönüştürüp geleneksel banka hesabına göndermeye gelince bir kereye mahsus güvenlik prosedürlerinin uygulanması gerekir. KYC, yani müşterini tanı ismi verilen güvenlik sistemi, kullanıcının fotoğrafına, imzasına, kimlik bilgilerine ihtiyaç duyar.

Kripto para borsasında hesabı olan kişinin desteklenen tüm para birimlerinde otomatik olarak cüzdanı oluşturulur. Bu cüzdan bilgileri ile dilediği gibi işlem yapabilir. Spot, yani tipik alım satım işlemlerinin dışında alternatifler de mevcuttur. Ticaret yapmak için yeterli parası olmayanlar için kripto borsasından ödünç para alma yöntemi olan marj ticareti mevcuttur. Bu durumda, kârınızı veya zararınızı artırabilecek kaldıraç sistemi kullanılır ki, ekosisteme yeni dahil olan kişilerin bunun gibi ileri seviye ticaret işlemlerinden en azından tecrübe edinene kadar uzak durmalarını tavsiye ederiz.