Bir değer varlığını, önceden belirlenmiş fiyat üzerinden, belirli bir tarihe kadar alma ya da satma hakkı sunan anlaşmalar "opsiyon sözleşmesi" olarak adlandırılır. Kripto para piyasasında kullanılan popüler türev ürünlerinden biri olan opsiyon sözleşmeleri, Bitcoin haberlerini takip edenlerin sıklıkla duydukları vadeli işlem sözleşmelerine benzer yapıya sahiptir.

Vadeli işlemlerden farklı olarak opsiyon sözleşmelerinde, geçerlilik süresi sona erdiğinde işleme konulması zorunlu değildir.

Opsiyon sözleşmeleri, fiyat oynaklığından kaynaklanan riskleri aza indirmek ve spekülasyon amaçlı alım satım işlemleri için kullanılırlar.

Opsiyon sözleşmelerinin çeşitleri

Alış (call) ve satış (put) olmak üzere iki çeşit opsiyon sözleşmesi bulunur. Adından da anlaşılacağı üzere alış opsiyonları, bir varlığı belirlenen süre içinde sabitlenmiş fiyattan alma hakkı sunarken, satış opsiyonları da satma hakkı sunar.

İlginizi çekebilir: Tezgah üstü piyasa (Over the Counter, OTC) nedir?

Basitçe tarif etmek gerekirse trader'lar, belli bir varlığın fiyatında artış bekliyorsa alış (call), düşüş bekliyorsa satış (put) opsiyon sözleşmesini tercih eder. Fiyatın yatay seyredeceğini düşünen trader'lar, alış ve satış opsiyon sözleşmesinden bir sepet oluşturarak piyasadaki hareketi avantajlarına çevirebilirler.

OPSİYON SÖZLEŞMESİ TÜRLERİ

TARAF ALIŞ (CALL) PUT (SATIŞ)

ALICI / YATIRIMCI

Satın alma hakkına sahiptir

Satma hakkına sahiptir

SATICI / YAZICI

Satış yapması zorunludur

Satın alması zorunludur

Opsiyon sözleşmelerinde alıcılar, "put" ya da "call" emrini diledikleri zaman verebilir, diledikleri zaman da işlemi iptal edebilirler. Satıcı ya da "yazıcılar (writer)" sözleşmenin vadesi geldiğinde işlemi gerçekleştirmekle yükümlüdürler. Dolayısıyla satıcılar, alıcılardan daha fazla riske maruz kalırlar.

Bazı opsiyon sözleşmelerinde vade tarihinden önce de işlem yapılabilir. Vade tarihine bağımlı olmayı gerektirmeyen sözleşmelere Amerikan tipi, yalnızca vade tarihinde işleme alınan çeşidine de Avrupa tipi opsiyon sözleşmesi denir.

Opsiyon sözleşmesi nasıl çalışır?

Türev ürünleriyle yatırım pozisyon alacaklar; değer varlığına ait teklifin büyüklüğü, opsiyon sözleşmesinin kullanılabileceği son tarih ve işlem esnasında geçerli olacak alım ya da satım fiyatına göre stratejilerini belirlerler.

Ek okuma: Marj ticareti nedir, nasıl yapılır?

Bu noktada, işlemin gerçekleştirildiği platforma özel bir "prim" ücreti dahil edilir. Opsiyon sözleşmelerinin alım ve satımında bu ücret ödenir. Prim ücreti; işleme konacak değer varlığının fiyatı, opsiyon sözleşmesinde belirlenen fiyat, vadenin dolmasına kalan zaman ve fiyat endeksi gibi değerlere bağlı olarak değişiklik gösterir.

Yatırımcı, opsiyon sözleşmesindeki kullanım fiyatının o tarihteki piyasa fiyatından az olacağını düşünüyorsa altına imza atabilir. Kullanım fiyatının, piyasanın altında kalacağını düşünüyorsa sözleşmeyi uygulamaya alması zararına olacağı için işlemi iptal edebilir. Bu durumda tek zarar, sözleşmeyi oluştururken ödenen prim ücreti olacaktır.

VADELİ İŞLEM İLE OPSİYON SÖZLEŞMESİNİN FARKLARI

Tanım:

Vadeli işlem sözleşmesi; bir varlığın, belirlenen fiyat ve tarihte alım veya satımını zorunlu kılan anlaşmadır Opsiyon sözleşmesi; bir varlığı, belirlenmiş fiyat ve tarihte alma veya satma hakkı veren, zorunlu olmayan anlaşmadır.

Vade:

Sözleşme bitiş tarihinde

Sözleşme bitiş tarihinden önce herhangi bir zaman

Risk:

Yüksek

Düşük

Ön ödeme:

Yok

Prim ödemesi

Kâr/zarar oranı:

Sınırsız

Sınırsız kâr, düşük zarar

Opsiyon sözleşmelerinin artı ve eksileri

Opsiyon sözleşmeleri, finansal riskten korunma (hedge) amaçlı tercih edilirler. Spekülatif amaçlı alım satım işlemlerinde de daha fazla manevra kabiliyeti sunarlar. Ayı, boğa ya da yatay piyasa trendlerinde kâr olanağı sunarlar. Birden fazla alım satım işleminin aynı anda yapılması mümkündür.

Diğer taraftan, çalışma mekanizmaları ve prim hesaplamaları kolay anlaşılabilir yapıda değildir. Alıcılar için ne kadar güvenliyse, satıcı (yazıcı) taraf için o kadar yüksek risk içerir. Geleneksel yöntemlere göre daha karmaşıktır. Opsiyon piyasalarında genellikle düşük likidite görülür ve sözleşmelerin prim ücretleri çok sık değişir. Vade sonu yaklaştıkça prim ücretleri düşer.

İlginizi çekebilir: Kısa (short) ve uzun (long) pozisyon nedir?