Herhangi bir değer varlığının gelecekteki fiyatı hakkında taraflar arasında kurulan finansal sözleşmeye türev ürünü denir.
Konu kripto para sektörü olunca, özellikle Bitcoin ve altcoin seçenekleri için oluşturulan vadeli işlem sözleşmeleri finansal türev ürünlerinin başını çeker. Türev ürünleri, piyasada var olan finansal sözleşmelerin en eski formlarından biridir. Bu tip anlaşmaların geçmişi ilk çağlara kadar gider. Ortaçağ zamanlarında türev ürünleri, tüm Avrupa'da ticaret yapan ve Orta Çağ'da piyasaların ilk formlarından biri olan dönemsel panayırlara katılan tüccarlar arasındaki takas işlemleri için kullanılıyordu.
İlginizi çekebilir: Merkez bankası dijital para birimi (CBDC) nedir?
Türev ürünleri, en popüler finansal araçlardan biri olarak yüzlerce yıl boyunca değişim geçirdi. Günümüzde türev ürünleri, bir değer varlığına ait menkul kıymet olarak anlaşılır. Sözleşmeler, değer varlığının gelecekte belirli bir fiyata almak ya da satmak isteyen iki veya daha fazla taraf arasında imzalanabilir. Bu yüzden sözleşmenin değeri, değer kazandığı kıstasın fiyatındaki değişimler veya dalgalanmalar tarafından belirlenir.
Neden türev ürünleri kullanılır?
Türev ürünleri, genellikle riske karşı önlem almak veya değer varlığının fiyatı hakkında spekülasyon yapmak için kullanılır.
Türev ürünlerinin pek çok kullanım şekli olsa da çoğunlukla yatırımcılar kendilerini fiyat dalgalanmalarından korumak istediklerinde bu yolu tercih ederler. Değer varlıklarını sabit fiyata satın almak için sözleşmelerden faydalanmak riskleri azaltmaya yardımcı olur. Türev işlemlerinden faydalanmanın başka bir yolu da yatırımcıların, fiyatın zamanla nasıl değişebileceğini tahmin etmeleri üzerinden spekülasyon yapmalarıdır.
Türev ürünlerinin çeşitleri neler?
Türev ürünlerinin dört ana türü vardır: vadeli işlemler, ileriye dönük vadeli işlemler, takaslar ve opsiyonlar.
Vadeli işlemler ve ileriye dönük vadeli işlemler, aralarında sadece küçük bir fark bulunan benzer türde sözleşmelerdir. Vadeli işlemler alıcının, önceden anlaşılan fiyat karşılığında, belirlenen tarihte varlığı satın almasını zorunlu kılar. Bu vadeli işlemler, borsalarda takaslanır ve sözleşmeler bu yüzden benzer ve standart hale getirilmiştir. İleriye dönük vadeli işlemlere gelirsek, bu tip bir sözleşme daha esnektir ve iki yatırımcının da ihtiyaçlarına göre kişiselleştirilebilir. İleriye dönük vadeli işlemler, normalde tezgah üstü piyasalarda (OTC) takaslandığından karşı taraf riskleri de hesaba katılmalıdır.
İlginizi çekebilir: Merkeziyetsiz borsa (DEX) nedir? Nasıl çalışır?
Opsiyonlar ya da başka bir deyişle satın alma ve satma hakları; adından da anlaşılacağı üzere alıcıya, varlığı belirli bir fiyata satın alma veya satma hakkı verir. Bununla birlikte sözleşmenin şartlarına göre yatırımcının varlığı satın alması zorunlu değildir. Bu özelliği ile vadeli işlemlerden ayrılırlar.
Takas ya da swap işlemleri ise, iki taraf arasındaki nakit akışını, başka bir nakit akışıyla takas etmek için kullanılan türev ürünü sözleşmeleridir. En popüler takas türleri; faiz oranları, emtialar ve para birimleriyle ilgili olanlardır. Takaslar, normalde sabit bir nakit akışının, dalgalı bir nakit akışıyla takas edilmesi anlamına gelir. Bu durum yatırımcının, değişken faiz oranından sabit faiz oranına geçmesini ya da tam tersini yapmasını sağlar.
Türev piyasaları kripto ticaretinde nasıl kullanılır?
Kripto para birimleri giderek daha da popülerleşiyor ve fiyat dalgalanmalarından kâr elde etmek isteyen birçok yatırımcı var.
Bitcoin vadeli işlemleri, Chicago Opsiyon Borsası Kurulu (CBOE) ve Chicago Ticaret Borsası (CME) tarafından Aralık 2017 yılındaki kripto para fiyatlarındaki yükseliş sırasında kullanıma açıldı. Yatırımcıların pozisyonlarını garantiye almaları ve riski azaltmalarına olanak sağlaması sayesinde vadeli işlemler, kripto sektörü için önemli bir dönüm noktasıydı. Başka bir deyişle Bitcoin ve altcoin vadeli işlemler, büyük yatırımcıların kendi risklerini azaltmalarına olanak sağlıyor.
Kripto türev işlemi nerede yapılır?
Kripto paralar için üretilmiş türev ürünleri, hem geleneksel borsalarda hem de düzenlemelere uygun kripto para borsalarında işleme alınabilir.
Geleneksel borsalarda Bitcoin vadeli işlemleri, CME Group tarafından sunuluyor. Nasdaq borsası da aynı desteği vereceğini duyurmuştu. Kripto para birimlerinin daha çok benimsenmesi beklendiğinden, zamanla yeni geleneksel oyuncuların türev ürünlerine rabet göstermesi muhtemel.
İlginizi çekebilir: Marj ticareti nedir, nasıl yapılır?
Kurumsal kripto türev ürünleri sağlayıcısı LedgerX, ABD Vadeli Emtia Ticaret Komisyonu'ndan (CFTC) onay aldıktan kısa süre sonra Ekim 2017'de düzenlemelere uygun swap ve opsiyon sözleşmelerini başlattı. Başka bir kurumsal kripto platformu olan Bakkt, kendi Bitcoin vadeli işlemler ürünlerini başlattı.
Büyük kripto borsaları da kripto türev ürünleri ticaretinde aktif olarak yer alıyor. Malta merkezli OKEx, 100 kat kaldıraçla vadeli işlem ve süresi dolmayan swap ticareti seçenekleri sunuyor. Bitcoin (BTC), Ether (ETH) ve EOS gibi bir dizi popüler kripto varlık burada yer alıyor. Önde gelen kripto para borsası Binance de türev ürünleri sunuyor.