Bitcoin (BTC) dahil pek çok kripto para biriminde gözlenen Unspent Transaction Output (UTXO) terimi; transferlerdeki çıktıların, yeni işlemin girdisi olarak kullanılması anlamına gelir.

Kripto para ekosisteminde kritik öneme sahip olan ve Türkçeye, "Harcanmamış İşlem Çıktısı" olarak çevrilebilecek bu teknik, blockchain üzerindeki işlemlerin başlangıç ve bitiş noktasını tespit etmeye de yarar.

Ek okuma: Bitcoin işlemleri nasıl takip edilir? TXID sorgulama

UTXO modeli sayesinde, madenci tarafından kripto para biriminin oluşturulmasından, son kullanıcının cüzdanına gelene kadar izlediği yol tespit edilebilir.

Her transfer girdi ve çıktıların bütünüdür

Sistemin çalışma mantığını, Bitcoin para biriminin blockchain yapısı üzerinden anlatmak daha uygun olabilir. Kripto para borsası kullanılmadan eşler arası (Peer-to-Peer, P2P) varlık transferi yapıldığında, cüzdan hesabında duran meblağın tamamı "harcanmış" olarak işaretlenir ve artan para göndericinin yeni adresine iletilir. 

Cüzdan adresine gerçekleşen girdi ve çıktılar, daha sonraki işlemlerin kaynağını oluşturacak biçimde UTXO haline dönüşür.

İlginizi çekebilir: P2P Bitcoin transferleriyle ilgili en çok sorulan 5 soru

Tüketilen UTXO'lar "harcanmış" diye işaretlenir ve bir daha kullanılamaz. İşlemin çıktıları ise yeni UTXO'lara dönüşür ve bunlar daha sonra yeni işlemde harcanabilir.

Teknik açıklamanın ardından, Unspent Transaction Output (Harcanmamış İşlem Çıktısı, UTXO) olgusunu örnek transfer işlemi üzerinden anlatalım:

unspent transaction output - harcanmamış işlem çıktısı

Yukarıda örneğini verdiğimiz ilk transfer işleminde, yatırım amaçlı cüzdanında 10 BTC bulunduran Emre'nin, Ayşe'ye 0,5 BTC göndermesi ele alınıyor. Blockchain yapısı gereği yapılan transfer işlemlerinde gönderilen tutarın tamamı tek seferde harcanmış gibi işleme konur.

Yani Emre 0,5 BTC göndermek istese de cüzdanında bulunan 10 BTC'nin tamamı kullanılır. Bu tutar 0,5 ve 9,5 olmak üzere iki UTXO'ya ayrılır. İşlem sonunda 0,5 BTC Ayşe'ye, kalan 9,5 BTC ise Emre'nin yeni adresine aktarılır.

İlginizi çekebilir: Double Spending (Çift Harcama) nedir? Nasıl gerçekleşir?

İkinci transfer işleminde ise Ayşe'nin cüzdanındaki tüm parayı kullanarak 1,4 BTC karşılığında konut satın alması örneklendiriliyor. Emre'den gelen 0,5 BTC'nin yanı sıra, Erhan'dan 0,8 ve Marie'den de 0,1 BTC alan Ayşe'nin tüm parası işlem esnasında birleştiriliyor. Oluşan 1,4 BTC tutarındaki UTXO, ödemeyi alacak muhataba aktarılıyor.

Ayşe'nin cüzdanındaki Emre, Erhan ve Marie'den gelen BTC'ler, işlem sonunda "harcanmış" olarak işaretleniyor ve bir daha kullanılamıyor.

Madenciden tüketiciye…

Yukarıda anlattığımız ikinci örneği bir adım öteye taşıyalım ve konut fiyatının 1,3 BTC olduğunu varsayalım. Bu durumda Marie'den gelen 0,1 BTC'nin kullanılmasına gerek kalmayacaktı ve Ayşe'nin cüzdanında durmaya devam edecekti.

Eğer konut fiyatı 1 BTC olsaydı, bu sefer Emre'den gelen 0,5 BTC'ye ilave olarak Erhan'dan gelen 0,8 BTC işlemin girdisi olacaktı. Çıktı kısmında yer alan 1 BTC konut ödemesi olarak aktarılacak, artan 0,3 BTC ise yeni bir adrese konacaktı. Marie'den gelen 0,1 BTC ise olduğu yerde duracaktı. Böylece Ayşe'nin, iki farklı adreste duran, toplam 0,4 BTC'si (konut alımından artan 0,3 BTC ve Marie'den gelen, harcanmamış 0,1 BTC) bulunacaktı. 

Netice itibarıyla UTXO sistemi, kripto paraların nerede olduğunu ve nereden geldiğini belirlemek için takip protokolü şeklinde çalışır. UTXO'lar kısmen harcanamadığından, her defasında tamamı işleme konur, bölünür ve yenileri oluşturularak muhataplara aktarılırlar.

SORUMLULUK REDDİ: Burada yer alan ifadeler yatırım tavsiyesi değildir. Piyasaları iyice araştırmadan, farklı çevrelerden yorum almadan kesinlikle işlem yapmayın. Güvendiğiniz yatırımcıların yorumlarını okuyun, fikirlerine danışın. Her yatırım işleminin risk içerdiğini unutmayın. Herhangi bir işlem yaparken kendi kararınızı kendiniz verin. Cointelegraph, yatırım ürün ya da hizmetlerinden doğan veya doğduğu iddia edilen hiçbir zarar veya kayıptan dolaylı ya da doğrudan sorumlu kabul edilemez.