Blockchain ağına ait veri zincirinin herhangi bir sebepten dolayı ikiye ayrılmasına fork (çatallanma) denir.

Çatallanma işlemi kripto paralarda gerçekleştiğinde para biriminin değerlerini doğrudan etkiler. Hatta iki yeni para biriminin oluşmasına bile neden olabilir. Zira oluşan iki zincir, çatallanma işlemine kadar aynı verileri paylaşırken, fork işleminin ardından yeni işleyiş biçimleriyle çalışmaya devam ederler.

Blockchain ağlarında neden fork (çatallanma) yapılıyor?

Çatallanma işlemleri, blockchain ağları için öne sürülen yeni fikirlerden doğar. Erken dönemde hesaba katılmamış bir sorunun ortaya çıkması, ağda yaşanan tıkanıklık ya da ölçeklenebilirlik problemleri çatallanma yapmayı gerektirebilir. Sorun yaşanmamış olsa bile, sistemin daha verimli çalışmasını sağlayacak yeni ve daha akılcı bir yöntem de bulunmuş olabilir.

Ek okuma: En Sade Anlatımla Blockchain Nedir, Nasıl Çalışır?

Ağın çatallanması için ortaya atılan fikrin kabul görmesi için katılımcıların desteği şarttır. Yani ağ katılımcılarının her biri fork talebinde bulunabilir, ama bunun gerçekleşmesi için çoğunluk tarafından kabul görmesi gerekir.

Çatallanma işlemi, meydana çıkan zincirlerin yapısına göre iki kategoriye ayrılır. Zincirlerin halihazırda kullanılan madencilik yazılımları ve cüzdan adreslerini desteklemeye devam etmelerine göre Hard Fork (Sert Çatallanma) ve Soft Fork (Yumuşak Çatallanma) şeklinde adlandırılırlar.

Soft fork (yumuşak çatallanma) nedir?

Blockchain ağının daha verimli çalışmasını sağlayan ve geriye uyumlu olan teknik iyileştirmelere soft fork (yumuşak çatallanma) denir. Ufak çapta güncellemenin yapıldığı yumuşak çatallanma işlemi ana blockchain ağının bir kümesi olarak değerlendirilebilir.

yumuşak çatallanma - soft fork nedir

Kripto para birimleri açısından değerlendirecek olursak, yumuşak çatallanma işleminin ardından eski ya da yeni döneme ait blok olması fark etmeksizin tüm coin'lerin değişimi yapılabilir.

İlginizi çekebilir: Hash Nedir? Bitcoin SHA-256 Algoritması Nasıl Çalışır?

Soft fork işleminin ardından gerek madenciler, gerekse dijital cüzdan sahipleri yapılan güncellemeyi benimsemezse, var olan eski yazılımları kullanmaya devam edebilirler. Olur da fikirlerini değiştirirlerse, yazılımlarını güncelleyebilir ve yeni eklenen özelliklerden faydalanabilirler.

Örnek olarak Bitcoin ağında gerçekleşen Segregated Witness (SegWit) yumuşak çatallanma işlemi gösterilebilir. SegWit güncellemesi sayesinde veri transferinin boyutlu azaldı ve bu sayede blok içine daha fazla işlem sığar oldu.

Hard fork (sert çatallanma) nedir?

Blockchain ağında yapılan köklü ve geriye uyumsuz protokol güncellemesinin ardından birbirinden farklı iki zincirin oluşmasına hard fork (sert çatallanma) denir. Eski ve yeni kuralların geçerli olduğu bloklar, iki farklı zincir üzerinden ilerler ve bir daha birleşmemek üzere ayrışırlar.

sert çatallanma - hard fork nedir?

Sert çatallanma yaşandıktan sonra iki zincir arasında etkileşim sonlanır. Hard fork işlemi geri alınamadığından yalnızca zorunlu durumlarda gerçekleşir. İşlemin ardından topluluk genellikle ikiye ayrılır.

Madenciler ve blockchain ağını senkronize eden düğümler (node) genellikle iki farklı zincirden birini seçer ve orada işlemlerine devam ederler. Yenilenen protokol, sadece destekli yazılımla çalıştığından, iki zincirde birden devam etmek istenirse iki farklı yazılım kullanılması gerekir.

Ek okuma: Bitcoin Node (Düğüm) Nedir? Nasıl Çalışır?

Eski ve yeni kurallar üzerinden ilerleyen iki zincir oluştuğundan, hard fork işlemi bir kripto para üzerinde gerçekleşirse iki farklı para birimi ortaya çıkabilir.

Örneğin, Bitcoin blockchain üzerinde gerçekleşen sert çatallanma sonucunda Bitcoin Cash blockchain ağı oluşmuştu. Çatallanma sonucunda BCH isimli yeni bir kripto para üretildi. Sonuç olarak BTC ve BCH için farklı madencilik ve cüzdan yazılımları kullanılmaya başlandı.

Her hard fork işlemi mutlaka iki kripto para birimi ortaya çıkaracak diye bir kural yoktur. Bazen sert çatallanma sonucunda oluşan zincir tercih edilir ve önceki zincir devre dışı bırakılabilir. Böylece yeni bir para biriminin oluşmasına gerek kalmaz.

Örneğin Ethereum ağında gerçekleşen İstanbul isimli sert çatallanma sonucunda ortaya yeni bir zincir çıkmıştı. Kullanıcılar yazılımlarını güncelleyerek yeni zinciri kullanmaya başladı ve yeni para birimi oluşmadı.