Facebook CEO’su Mark Zuckerberg, ABD Kongresi’ne sosyal medya devinin dijital para projesi Libra hakkında ifade verdi. Kongre üyelerinin sert soruları ve Zuckerberg’in cevapları Libra’nın en önemli sorunlarının güven ve merkeziyetçi bir yapı olduğunu ortaya koydu.

Kongre üyeleri Facebook‘un para gibi çok hassas bir alana girmeden önce geçmişte yaşadığı seçimlere müdahale, ayrımcılık, çocukların kötüye kullanımı vb olaylara izin verme ya da engel olamama konularında güven sağlaması gerektiğini vurguladı. 

Zuckerberg güveni tesis edemiyor mu?

Facebook ve kişisel olarak Zuckerberg açıkça bir güven sorunu yaşıyor. Oysa kripto paralar, özellikle ilk örnek olan Bitcoin ve blok zincir teknolojisi, güven sorununu merkezi bir otoritenin onayına ihtiyaç duymadan çözmeleri ile zaten büyük ilgi odağı oldular.

Facebook kendisi açıkça merkeziyetsizlik ve güven konularında sınıfta kalıyor. Kongrelerinin tüm suçlamalarını merkezde bir karar verme mekanizmasıyla çözmeye çalışan Facebook, bu yapısı ile aslında on yıl önce Bitcoin’in çözdüğü bir sorunun bile üstesinden gelemediğini ortaya koyuyor.

Zuckerberg sıkıştırılınca sakin tavrını bozmuyor ama Libra’yı tek başına yönetmeyeceğini ya da yasal onay almadan Libra projesini devam ettirmeyeceğini ifade ediyor. Yani, “Evet, bana güvenilmez. O halde ortaklarıma güvenebilirsiniz ya da yasal otoriteden zaten izin alacağım için yasal otoriteye güvenirsiniz” diyerek daha başlangıçta güven sorununu çözemediğini itiraf ediyor. 

Asıl mesele merkeziyetçi yapı

Facebook’un Libra yönetimini İsviçre’de kurulan bir vakfa bırakması ve orada kendisi dışında birçok karar alıcı üyenin bulunması kararların yine de merkezde bir otorite tarafından alınacağı gerçeğini değiştirmiyor. Ve bu merkezdeki otoriteye güvenmek gerekliliği sorunu olduğu yerde duruyor. 

Blok zincir teknolojisi ise kullanıcılara merkezi bir otoriteye başvurmadan işlem yapabilme özgürlüğü tanıyor. Şu anda bilim bu teknolojinin daha hızlı ya da daha az enerji tüketerek nasıl kullanılabileceğini araştırıyor. Oysa Libra sadece klasik finansal düzende merkezde olan Amerikan merkez bankası FED yerine kendi vakfının geçeceği bir başka düzen öneriyor. 

Kongre üyeleri Facebook hakkında eleştirilerinde haklı olmakla birlikte aslında onlar da mevcut merkezi kontrole dayalı finansal sistem dışında yeni bir öneri getirmiyor. Yani aslında burada yaşanan bir devlet ve özel sektör çatışması. Sonuçta tartışma şuraya geliyor: “Mevcut sınırsız para üretme ayrıcalığımızı devletin dışında özel sektörde kullansın mı kullanmasın mı?”

Oysa Bitcoin on yıl önce daha başlangıçta ilk önce bu sınırsız para sorununa neşter attı ve kendi para biriminin üretimini 21 milyonla sınırladı. Anlaşılan ne devletin ne de özel sektörün sınırsız para basarak enflasyonla insanların alım gücünü sürekli eritme sorununa bir çare bulmak gibi bir dertleri yok.

Ancak teknoloji bu sorunları zaten çözüyor ve hızla ilerlemesine de devam ediyor. Gerek kongre üyeleri, gerek devlet mekanizması ve gerekse özel sektör bu durumu anlayamazsa insanların ve teknolojinin yani aslında özetle piyasanın önünde durmalarına imkan yok. 

Libra'yı durdurmak mümkün değil

Daha önce de belirttiğim gibi Libra, Amerikan dolarını kendisini henüz kullanmayan yaklaşık 1 milyar insana ulaştırma potansiyeli olduğu için Amerikan devleti tarafından çok sıkıştırılsa da durdurulmayacaktır. Ayrıca proje milyarlarca Facebook kullanıcısını kripto paralarla tanıştıracağı için sonuçta başta Bitcoin olmak üzere Libra’dan daha iyi çalışan tüm kripto paralar için de çok faydalı olacaktır.

Ancak görülüyor ki hem özel sektör hem de devlet bir an önce değişime ayak uyduramazlarsa merkeziyetçi ve müdahaleci yapılarıyla güven sorunu yaratmaya devam edecek ve blok zincir gibi merkeziyetsiz teknolojiler karşısında geride kalacaklardır.