Ortadoğu ve Kuzey Afrika'yı tanımlayan MENA bölgesi, yenilikçi teknolojilerden bahsedilirken ilk akla gelen coğrafyalardan biri olmayabilir. Ne var ki son yıllarda bölgedeki atılımlar artış eğiliminde. İşin aslı, bu bölgedeki gerçek teknolojik atılımlar, hemen hemen finansal teknoloji furyasının yükselişiyle hız kazandı demek yanlış olmayacaktır.
450 milyonluk nüfusu ve 3,3 trilyon dolarlık gayrisafi yurtiçi hasılasıyla MENA, özellikle finans sektörü için oldukça bakir bir pazar niteliği taşıyor. "Güven sorunları ve İslami nedenlerden dolayı MENA bölgesinde bankacılık sistemi eski ve tüketicilerin ihtiyaçları için yetersiz." diye açıklayan MenaPay CEO'su Çağla Gül Sönmez, bölgede bankacılık sistemlerine erişme sorunu çeken nüfus oranının yüzde 84 olduğuna dikkat çekiyor.
MENA bölgesinde finansal katılımı artıracak dijital teknolojilere duyulan ihtiyacın blockchain eksenli bir ilgiyle büyüdüğünü kaydeden Şenkardeş:
"Dünyanın en büyük blockchain ve kripto konferansları Birleşik Arap Emirlikleri’nde gerçekleştiriliyor. Dubai Future Foundation, blockchain teknolojisi çalışmalarını 2015 yılından beri yürütmekte ve ayrıca Dubai’de kurulmuş olan Blockchain Hub da çalışmalarına hızla devam ediyor."
Türkiye'den çıkan blockchain tabanlı mobil ödeme sistemi MenaPay, geçtiğimiz yılın başından bu yana yapılan geliştirmelerle MENA bölgesindeki bu "bankasız" nüfusu hedefliyor. Ekibe liderlik eden Çağla Gül Şenkardeş, blockchain dünyasına sadece Türkiye'de değil, bölgede de yön veren kadın yöneticiler arasında yer alıyor.
Şenkardeş, Türkiye çıkışlı küresel bir blockchain projesi olarak bir yıl içinde alınan yolu ve 2020 takvimini Cointelegraph için anlattı:
Cointelegraph: Blockchain rüzgarının 2017’deki şiddetini kaybettiği, şu dönemde kurumların daha gerçekçi, daha “olgun” projelere ancak şans tanıdığı görüşü mevcut. Bunu nasıl değerlendiriyorsunuz?
Çağla Gül Şenkardeş: Yeni nesil internetin itici gücü blockchain teknolojisi, her gün beni hayran bırakan birçok yenilik getiriyor hayatlarımıza. Blockchain teknolojisi bir aracıya ihtiyaç duymadan, bir verinin iki taraf arasında doğrudan değiş tokuşunu mümkün kılan teknoloji protokolü olarak tanımlanıyor. Bu, blockchain teknolojisinin sürdürülebilir ve güvenli oluşu üzerinden yapılan bir tanım.
Ethereum’un kurucusu Vitalik Buterin ise ‘’Bu öyle sihirli bir bilgisayar ki isteyen herkes bu programı yükleyebilir, kendi başına çalışması için bırakabilir ve bu programın tüm durumları herkes tarafından görülebilir.‘’ şeklinde, sürdürülebilir ve güvenli oluşu üzerinden tanımlıyor blockchain’i.
Güven ve şeffaflığı beraberinde getiren blockchain teknolojisi herkesi eşit şekilde işin içine alan son derece yenilikçi ve liberal bir sistem. Ve bu noktadan hareketle bugün finanstan müziğe, sanattan eğitime kadar uzanan farklı uygulama örneklerini duymaya başladığımız blockchain teknolojisinin aynı hızla birçok yeni alanda, sektörde birçok fırsat yaratacağını düşünüyorum.
Blockchain nispeten yeni bir teknoloji olduğu halde ülkemizde ciddi bir ekosisteme sahip ve bence günbegün büyümeye devam eden oldukça dinamik bir yapısı var. Ben blockchain altyapısı ile üretilecek projelerin artarak devam edeceğini düşünüyorum.
Blockchain hangi problemi çözüyor? Bunu her projede sorgulamak gerekiyor
Blockchain girişimlerini ve başarı faktörleri ile bu girişimleri potansiyel kullanıcılara ya da yatırımcılara kabul ettirmek konusundaki kritik noktaları sıralamadan önce, blockchain girişimlerini aslında teknoloji girişimi gibi ele almak gerektiğini düşünüyorum. Bu bakış açısı ile de yatırımcılara ya da potansiyel kullanıcılara kabul ettirmek noktasında, daha zor demek yanıltıcı olabilir. Öncelikli olarak blockchain projesinin hangi problemi çözdüğünü anlamak, anlatmak ve projenin hayata geçirilebilir niteliğini göstermek önemli olan.
Dünya genelinde üretilmiş projeleri yakından incelemeli ve benzer bir üretim yapılmamalı. Çünkü çok uzun suren ve ciddi maliyetler gerektiren bir süreç üretim süreci. İyi bir fikir, doğru uygulama alanı ve gerçekten üretilen bir katma değer var ise elbette bu projeyi hayata geçirmek için ilk önemli koşul sağlanıyor diyebiliriz.
Sektörü, gelişmeleri, uygulama örnekleri ve regülasyon gelişmelerini iyi takip etmek ve sürekli ürününü geliştirmek için geri bildirim kanallarını açık tutmak da ikinci adımda çok kritik önem taşıyor.
Hedef pazarda nüfus 400 milyon
MenaPay’in bölgeye yönelik hedeflerinde bugüne kadar hangi aşamaya gelindi? Bundan sonra neler planlıyorsunuz?
MenaPay, kısaca MENA Bölgesi olarak anılan Ortadoğu ve Kuzey Afrika’nın blockchain tabanlı ilk mobil ödeme sistemidir. 18 ülkede 400 milyondan fazla insan için nakit ve geleneksel bankacılık araçlarına alternatif olarak blockchain tabanlı banka bağımsız bir ödeme deneyimi sunuyoruz. Bölgedeki dijital dönüşümü destekleyerek finansal erişilebilirliği artırmak için 2019 yılının ilk çeyreğinde birincil ödeme yöntemi olarak kullanılabilir MenaPay mobil uygulamasının teknolojik yeterlilikle çalışabilir olmasını sağladık.
Nakdi dijitalleştirerek akıllı telefonunuza yüklemenizi sağlayan uygulamamız ile blockchain teknolojisinin günlük hayatta kullanımına en güzel örneklerinden biri uygulama marketlerinde yerini yılın ilk yarısında aldı. Ayrıca bayi ağımız ve üye işyerlerimiz için özel tasarladığımız ‘’MenaPay Business’’ uygulaması da uygulama dükkanlarından kolaylıkla indirilebilir.
Finansal araçların demokratikleşmesine yardımcı olan ekosistemde bayi ve üye işyeri ağımız ile sunduğumuz fayda ve katma değeri anlatmak ve anlaşılmasını sağlamak yaklaşımı ile yılın ikinci yarısında organik büyümeyi benimsedik. Hızla başladığımız yılın son çeyreğinde ise e-ticaret, oyun ve dijital hizmetler sunan farklı sektörlerde üye işyeri adedimiz kullanıcı sayımız ile paralel olarak iyi bir noktaya geldi. Bugün itibarıyla 35.000 adedin üzerinde kullanıcımız var.
Twitch, Joygame, Netmarble ve Zula gibi oyun şirketleri ile seyahat, tercümanlık ve çevrimiçi servis sağlayıcıları gibi küresel ölçekte ürün ve hizmet sunan şirketler ile çalışmalarımıza başladık. Ayrıca kripto paraların günlük hayatta erişilebilirliği için önemli bir adım atarak iki farklı blockchain altyapısını bir ödeme uygulamasında bir araya getiren bir geliştirme yaptık.
İlgili haber: Twitch İzleyicileri Stablecoin ile Bağış Yapabiliyor
Bu yıl bizim için en önemli gelişmelerden birisi de Türkiye’nin ve dünyanın önde gelen denetim, vergi ve danışmanlık şirketi KPMG ile risk sermayesi yatırım firması H2 Ventures tarafından her yıl açıklanan ve finansal teknolojiler alanında küresel çapta en iyi 100 şirketin yer aldığı Fintech100 Raporunda inovatif çözümler ile hızla büyüyen şirketlerin bulunduğu 50 şirketten biri olmayı başarmamız oldu.
MenaPay mobil uygulamasında sıra dışı bir mimari var. İki blockchain tek uygulama üzerinde çalışıyor. Bu konuda bilgi verebilir misiniz?
Uygulama içerisinde iki farklı blockchain altyapısı için iki farklı cüzdan oluşturmamız gerekiyor. Blockchain altyapıları birbirinden farklı olduğu için de farklı public key ve private key formatları kullanılıyor. Kullanıcının uygulamayı silmesi veya başka bir telefondan kendi dijital cüzdanına erişmek istemesi senaryosu gereği kullanıcılarımıza ‘mnemonic’ kelimeler veriyoruz. Farklı blockchain altyapıları için farklı mnemonic kelimeler vermenin kullanıcı deneyimi açısından çok zorlayıcı olabildiğini gözlemledik ve bu alana yatırım yapma kararı aldık.
Bizim uygulamamızın altyapısı artık aynı mnemonic kelimelerden farklı formatta anahtar ikilileri üretebiliyor. Biz MenaPay kullanıcıları için iki farklı blockchain altyapısını bir araya getirdik.
20 kişilik yazılım ve geliştirme ekibi yaklaşık 2,5 ay süre ile çalıştılar ve artık MenaPay kullanıcıları Ethereum ve Stellar blockchain altyapılarında üretilmiş ve çalışan kripto paralarını tek bir şifre ile girdikleri dijital cüzdanlarında saklayabiliyor ve yönetebiliyorlar. Kullanıcılarımız MPAY Token’larını, MenaCash’leri ile birlikte saklayabiliyor ve yönetebiliyorlar.
Geliştirme öncesinde MenaPay ödeme uygulamasında sadece MenaCash yani sabit kripto para için bir cüzdan vardı. Yeni güncelleme ile kullanıcılarımızın ERC-20 tabanlı tokenları için de bir cüzdan var.
Türkiye'de blockchain alanında yapılan çalışmaları nasıl değerlendiriyorsunuz?
Türkiye blockchain teknolojisinin hızla gelişme potansiyeli olan ülkelerden biri ve ülkemizde hızla büyüyen bir ekosistem olduğunu söylemek yanlış olmaz. Birçok blockchain yatırım ve projesinin yanı sıra genel olarak çok ciddi bir ilgi ve merak var bu teknolojiye. Henüz iş alanında blockchain kullanmayan birçok profesyonel bu konuda bilgilerini artırmaya çalışıyor. Yani hali hazırda hayata geçmiş uygulamalar ve girişimlerin ötesinde de ciddi bir ilgi olduğunu düşünüyorum bu teknolojiye. Özellikle İstanbul’da bu konuda birçok etkinlik düzenleniyor ve hemen her etkinlikte ciddi katılımlar oluyor.
Son iki yıldır Tübitak tarafından düzenlenen Blockchain Çalıştay’ı ülkemizde bu alanda yapılan çalışmaların bir yansıması. Artan sayıda içerik ve proje paylaşımına imkan veren çalıştay katılımcılarının da her yıl artıyor olması çok önemli. 11. Kalkınma Planı’nda yer alan ve geçtiğimiz ay bu konuda açıklamaları da duyduğumuz Merkez Bankası’na ait kripto paranın üretilecek olması da ülkemizde bu alanda yapılan çalışmaları hızlandıracaktır diye düşünüyorum.
İlgili yazı: Merkez Bankası Dijital Lira Basacak!
Bence genel olarak blockchain konusunda yapılan çalışmalardan ve ekosistemden bahsederken Blockchain Türkiye Platformu'ndan da bahsetmek gerekli. Bu yıl 1. kuruluş yıldönümünü kutladığımız platform, kurulduğundan beri tüm ekosistem paydaşlarını bir araya getiriyor ve bununla da kalmayıp ciddi bir bilgi kaynağı oluşturuyor. Blockchain konusunda gelişmeleri takip edip paylaşıyor ve farklı çalışma grupları tarafından araştırma ve çalışmalar yapılmasını koordine ederek önemli raporlar hazırlıyor.
Ben şu an kuluçka ya da hazırlık süreçlerini yaşayan birçok proje olduğunu düşünüyorum ve önümüzdeki yıl itibari ile çok hızlı bir şekilde yeni ürün ve hizmetleri duyacağımıza inanıyorum. Bu noktada İstanbul Blockchain Women platformundan da bahsetmeden geçmeyelim. Ekosistemin büyümesine önemli katkıları var.
Ülkemizdeki Blockchain alanındaki çalışmalarından bahsederken son cümlemi çok değerli Cointelegraph Türkiye’ye ekosisteme bilgi sağlama konusundaki çok başarılı bulduğum çalışmaları için teşekkür ederek açmak isterim. Ülkemizde bu alanda yayın ve üretim yapan birçok medya ve bireysel olarak katkı veren kişi var. Yapılan blockchain çalışmalarından söz ederken bilgi ve içerik üretip paylaşan kişi ve mecralardan da bahsetmek gerekli diye düşünüyorum.
Dijital varlıklardaki artış, hem teknoloji devlerinin hem merkez bankalarının dijital varlıklara yönelimi sizce nasıl yorumlanmalı?
Merkez Bankalarının varlıkların dijital olarak saklanmasına olanak sağlayan kripto para birimlerine sıcak bakmasının olumlu etkisinin olacağına inanıyorum, çünkü artık insanlar dijitalleşmenin faydalarından ve sağladığı katma değeri rahatlıkla anlayabiliyorlar. Blockchain teknolojisi ve bu teknolojinin bir ürünü olan kripto paralar, henüz yeni olduğu için insanların uzak kalmayı tercih ettiği bir alandı. Ancak insanlar temeldeki yenilikçi teknolojiyi gördüklerinde ve fayda sağladıklarında yaşamlarımıza entegrasyonu daha hızlı hale geldi.
Türkiye'de kamu ve özel sektörün odağında blockchain var
Kamu otoritelerinin blockchain ile ilgili girişimlerini nasıl buluyorsunuz? MenaPay olarak regülatörlerle temas halinde misiniz?
MenaPay Platformu olarak biz hem Dubai hem de Türkiye ve tüm dünyadaki gelişmeleri yakından takip ediyoruz. Bu hem işimizi daha iyi bir şekilde yönetmek ve asıl amacımız olan insanlar için katma değer yaratabilmek konusunda ürünümüzü ve operasyonlarımızı iyileştirmek ve geliştirmek için çok önemli. Regülasyon anlamında da hem Dubai hem de Türkiye’de yasal gelişmeleri yakından takip eden danışman ve avukatlarımız var. Özellikle bu sene hem ülkemiz hem de dünya genelinde blockchain alanında regülasyon ve düzenlemelerle ilgili ciddi gelişmeler olduğunu düşünüyorum ve bu konudaki gelişmeleri destekliyorum.
Başta Blockchain Türkiye Platformu ve danışmanlarımız aracılığı ile kamu tarafı ile bağlantıda ve sürekli gelişmeleri takip eder konumdayız. Bu anlamda bizlere bir görev düşerse de layıkıyla yerine getirmek konusunda tereddüdümüz yok. Hatta İstanbul Barosu, Tübitak gibi birçok otorite tarafından düzenlenen çalıştaylara davetli, panelist vb. olarak katılma imkanı buldum bu sene. Çok titiz ve derinlemesine birçok çalışma yapıldığına bizzat şahit oldum. Özellikle sektörün, ürün ve hizmetlerin ivmelenerek büyüdüğünü göz önünde bulunduracak olursa kamu otoritelerinin bu anlamda girişimleri herkes için olumlu olacaktır diye düşünüyorum.
3 Kasım’da onaylanan 2020 yılı Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı’nda Tedbir 249.5’te blockchain tabanlı dijital merkez bankası parasının uygulamaya konulacağı belirtildi. Yıllık programa göre, Anlık Ödeme Sistemi’nin tasarım ve yazılım geliştirme aşamaları tamamlanacak, test çalışmalarına başlanacak.
Son dönemde kamu tarafından açıklanan projeler ve gelişmeler bu anlamda olumlu sinyaller veriyor ve yakın zamanda çeşitli düzenlemelerin en iyi şekilde yapılması için çalışmalar yapıldığı konusunda fikir veriyor.
MENA bölgesinde iş yapan Türkiye çıkışlı bir girişim olarak, bölgedeki fırsatları nasıl değerlendiriyorsunuz?
3,3 trilyon dolar GSYİH ile 450 milyonun üzerinde kişiye ev sahipliği yapan Ortadoğu ve Kuzey Afrika, kısaca MENA bölgesi, doğanın enerjisi, ticari fırsatları ve icatları ile öne çıkıyor. MENA, küresel ekonominin %4,5’ini oluşturan bir G7 ekonomisi olmasına rağmen sıklıkla göz ardı edilir.
Güven sorunları ve İslami nedenlerden dolayı MENA bölgesinde bankacılık sistemi eski ve tüketicilerin ihtiyaçları için yetersiz. Bu nedenle tasarruflar nakit veya altın olarak tutuluyor. Nüfusunun yaklaşık %84’ü ise bankacılık sistemlerini kullanmıyor. Bu noktada biraz bu bölgenin dijital teknolojiler alanındaki vizyonu ve bu alandaki fırsatlardan bahsetmekte fayda olabilir.
MENA bölgesi blockchain için fırsatlar diyarı
MENA bölgesinde ciddi şekilde dijital teknolojilere ve özellikle blockchain teknolojisine karşı ilgi olduğunu söyleyebilirim. Dünyanın en büyük blockchain ve kripto konferansları Birleşik Arap Emirlikleri’nde gerçekleştiriliyor. Dubai Future Foundation, blockchain teknolojisi çalışmalarını 2015 yılından beri yürütmekte ve ayrıca Dubai’de kurulmuş olan Blockchain Hub da çalışmalarına hızla devam ediyor.
MENA Bölgesi blockchain teknolojisine hızla adapte olmaya çalışıyor. Bilişim Vakfı altında faaliyet gösteren Blockchain Türkiye platformunun çok değerli bir araştırma raporu var. Dünya genelinde blockchain uygulamalarını kıyasladıkları bu araştırmada Orta Doğu ülkelerinin bu teknolojiyi ilgi ile karşılamakta olduğu ve regülasyon çalışmalarına devam ettiği anlatılıyor.
Özellikle İslam Hukuku kapsamında verilen fetvalarda kripto paraların helal olduğu açıklamaları sonrası sektörel hareketlenmeler de başlamıştır. Kripto paralara olan yüksek ilgi, Birleşik Arap Emirlikleri, bu alanda çok daha kararlı adımlar atmaya yöneltti. Kısaca MENA Bölgesindeki ülkeler blockchain teknolojisi ile büyüme odaklı yatırımlarına başladı.
Blockchain teknolojisi ile sunulan hızlı, güvenli ve şeffaf ödeme yöntemleri, bölge halkının ihtiyaçları ve talepleri ile çok uyumlu. Deloitte’in yaptığı 2019 Küresel Blockchain Anketi’ne göre global şirketlerinin %40’ı önümüzdeki yıl blockchain’e en az 5 milyon dolar yatırım yapmayı planlıyor. Bu şirketler arasında UAE’de bulunanların %72’si, 1 milyon dolardan fazla blockchain yatırımı yapacaklarını belirtmiş.
Tüm bu eksenlerden bakınca hem bölgenin ihtiyaçlarına cevap verecek ürün ve hizmetler üretilebilecek bir teknoloji olması hem de bölgenin bu alandaki çalışmaları her anlamda destekliyor olması neticesinde bölgedeki fırsatları çok olumlu olarak değerlendiriyorum diyebilirim.
Hedef 2020 bitmeden 1 milyon kullanıcı
MenaPay özelinde ve sektör genelinde 2020 öngörüleriniz nelerdir?
2020 yılı içerisinde de kullanıcıların ihtiyaçlarına yönelik geliştirmeler yapmaya devam edeceğiz. Bizim en büyük yatırımımız teknolojiye. Bu anlamda bu yıl yaptığımız araştırma ve beklenti analizlerinde gözlemlediğimiz ilave hizmet ihtiyaçları için 2020 yatırım planlamamızı hazırladık. MenaPay’i “Superapp” olarak tabir edilen, çok farklı hizmetlerin sunulduğu bir uygulama haline getirmek için yatırımlarımız devam edecek.
MenaPay olarak en büyük hedefimiz, ağımızı büyütmek. Hedef bölgelerde dokunduğumuz ve fayda ürettiğimiz, hayatını kolaylaştırdığımız insan ve kurum sayısını artırmak. Önümüzdeki yıl sonuna kadar 1 milyon kullanıcıya yaklaşmak ve 1000 adet üye işyerine ulaşmak en temel hedefimiz.
Bizim 2 avantajımız var. Önümüzdeki dönemleri planlarken sadece Türkiye ya da MENA Bölgesindeki ekonomik ve stratejik gelişmelere göre planlama yapmıyoruz. Global ölçekte fayda üreten ve çok geniş bir hedef kitleye hizmet eden bir ürün sunduğumuz için yatırım planlarımız ve öngörümüz hep büyüme odaklı.
2020 yılında küresel finansal koşulların da ılımlı seyredeceği yönünde benim görüşüm. Özellikle yılın ikinci yarısında daha da belirgin olumlu yönde bir ivme yakalanacağını düşünüyorum. Genel olarak 2020 yılında kalıcı ve olumlu bir büyüme göreceğimizden eminim blockchain de dahil olmak üzere birçok sektörde.