Ünlü hedgefon yöneticisi Paul Tudor Jones, 15 Mayıs’ta verdiği bir röportajda yapay zekanın (AI) yeni bir küresel büyüme dalgasına yol açacağını söyledi. (1) Tıpkı 1980’lerde kişisel bilgisayarların (PC) ve 1990’larda internetin ortaya çıkmasının oluşturduğu etki gibi.
Yapay zeka, muhtemelen Paul Tudor Jones’un düşündüğünden bile daha büyük ekonomik büyümeye yol açacak. İnsan yavrusu doğada tek başına var olamadığı için türümüz toplum halinde yaşamak ve üretim yapmak zorundadır. İnsanların üretim araçları ile ilişkileri, ‘üretim biçimleri’ni belirler. Üretim biçimleri ise toplumun tüm alt ve üst yapısına şekil verir. Üretim biçimleri tarih boyunca kolay kolay değişmez. On binlerce yıllık insanlık tarihinde avcılık toplayıcılık, kölecilik, feodalite ve kapitalizm olmak üzere sadede 4 çeşit üretim biçimi var olmuştur.
Kapitalizm ya da bir başka deyişle ile ‘para ve sanayi ekonomisi’ yaklaşık 300 yıl önce hayatımıza girdi. Kapitalizm üretimin para ile organize edilmesi anlamına gelir. 1960’lardan İtibaren ise üretimin bilgi ile organize edilmesini öngören ‘bilgi ekonomisi’ insanlık tarihinin 5. üretim biçimi olarak ortaya çıktı.
Para ve sanayi ekonomisi insanın kol gücünü ikame eden makineleri icat etti. Eskiden on binlerce insanın yıllarca çalışarak ürettikleri işleri, kol gücüne yardım eden makineler çok daha az emek ile ve çok daha kısa sürelerde tamamlamamıza olanak sağladı.
Bilgi ekonomisi ise yapay zekanın bugün geldiği aşama sayesinde insana zihin gücünde yardım eden uygulamalar ortaya koymaya başladı. Makinelerin ve özellikle fabrikalara toplanan büyük makinelerin insanlık tarihinde nasıl bir üretim ve kültür devrimi oluşturduğunu hatırlayın. Üretim patlaması ile birlikte inanışlar, din devlet ilişkileri, toplumların yönetim biçimleri, aile yapıları, sosyal ilişkiler vs hepsinde çok derin devrimler ve dönüşümler meydana gelmişti.
Şimdi AI insanlara zihin gücü ya da becerileri alanında da büyük yardımlar gerçekleştirmeye başladı. Bugün ulaştığımız seviyede bile şu an AI ile makale, kompozisyon, şiir vs yazabiliyorsunuz. Çeviri yapabiliyorsunuz. Hiç yazılım bilmeseniz de web sayfaları, telefon uygulamaları vb karmaşık yazılım ürünleri üretebiliyorsunuz. Belki yakın gelecekte hiç yazılım bilmeden kendi başınıza tamamen yepyeni bir yazılım dilini bile AI sayesinde oluşturabileceksiniz. Görsel ve işitsel tasarım alanlarında da AI hızla gelişiyor.
Makineler ilk ortaya çıktığında da insanlar, bir çok işçinin yaptıklarını tek başına çok daha kısa zamanda üreten bu tuhaf nesneleri ‘canavar’ olarak algılamıştı. Gerçekten makineler kol gücünü ikame ederek milyonlarca insanı bir süreliğine işsiz bıraktı. Ancak makineler daha önce hiç var olmayan bir çok yeni iş alanının da doğmasına yol açtı.
Muhtemelen çok benzer bir süreç AI ile de yaşanacak. Yapay zeka önce bir çok insanı işsiz bırakacak. Örneğin bugün bile AI yardımcıları kullanan bir yazılımcı belki 4-5 arkadaşının üreticeği işleri tek başına gerçekleştirebiliyor. Böylece bazı yazılımcılar işlerini kaybedebilir. Aynı durum metin yazarları, görsel tasarımcılar hatta avukatlar ya da doktorlar için bile geçerli olabilir. İşinin büyük kısmı zihin gücünü kullanmak olan eğitimli nüfusun önemli bir bölümü, AI yardımcıları kullanan rakiplerin artması ile bir anda kendini işsiz olarak bulabilir. Önümüzdeki yıllarda internette kayıtlı veri çeşitliliği ve bilgisayar işlem kapasiteleri arttığında bu sürecin bugün yaşadığımızdan çok daha hızlı bir şekilde ilerleyeceğini de unutmamak gerek.
Ancak karamsarlığa gerek yok. Nasıl kol gücünü ikame eden makineler insan nüfusunu yok etmemiş aksine patlama yapmasına neden olmuşsa ve işsizlik yeni iş sahalarının açılması ile aşılmışsa; zihin gücünü ikame eden uygulamalar da ne insanlığı yok edecek ne de bir çoğumuzun işsiz kalmasına neden olacaktır.
Elbette ciddi tedbirler almak gereklidir. Örneğin özellikle otonom yapay zekanın silahlarla bir araya getirilmesi konusu çok sıkı denetim altında tutulmalıdır diye düşünüyorum. AI ile kısa vadeli de olsa meydana gelecek işsizlik dalgalarını kırmak için de toplumların eğitimli nüfuslarını bile yeniden bir öğrenme sürecine sokmaları şarttır. Bu tedbirler alındığında yapay zekanın getireceği büyük dönüşümleri daha az sarsıntı ile atlatmak ve oluşacak 10’larca hatta uzun vadede 100’lerce trilyon dolarlık yeni ekonomik büyümenin de tadını çıkarmak mümkün olacaktır.
Hiç kuşkusuz muhtemelen 2024-2025 döneminde kripto varlıklarda meydana gelecek yeni ve güçlü yükselişlerde de yapay zeka ile ilgili işler yapan blockchain projeleri dikkat çekecektir. Açık kaynak kodu ile merkeziyetsiz yapay zeka geliştiren, AI ile veri işleme alanında çalışan, De-Fi’de AI kullanan ya da NFT, Metaverse, Oyun ve yapay zeka konseptlerini birleştirebilen projeler büyük ilgi görebilir.
Kaynaklar:
(1) https://www.cnbc.com/2023/05/15/paul-tudor-jones-says-ai-will-spark-the-next-productivity-boom.html
