Merkeziyetsiz dünyada kimlikler nasıl yeniden şekilleniyor?

Dijital çağda bireylere dijital kimlikleri üzerinde kontrol imkanı sunan ve daha egemen bir internet vadeden merkeziyetsiz kimlikler (DID'ler) sektör nezdinde ilgi görüyor.

Bu alanda bir öncü ve DID çözümleri sunan bir şirket olan d.id'nin kurucusu Tim Yeoh, DID'yi Bitcoin (BTC) ile karşılaştırıyor. Çünkü her ikisi de kullanıcılara özerklik sağlıyor. Bu röportajda Yeoh, DID'de topluluk yönetişiminin önemini, d.id ekosisteminin gelişimini ve Web3'e geçişi basitleştirmedeki rolünü tartışıyor. Yeoh, DID'nin kimliği uygulamalardan ayırma yeteneğinin çevrimiçi etkileşimleri, toplulukları ve kişisel kimlikleri nasıl yeniden irdeliyor. 

Günümüz dijital çağında kimlik kavramı radikal bir değişim geçirdi. Daha basit bir ifadeyle, merkeziyetsiz kimlikleri ve neden ilgi çekmeye başladıklarını açıklayabilir misiniz?

Tim Yeoh: Günümüz dijital çağında kimlik kavramımız evrim geçiriyor. DID'yi kimlik alanının Bitcoin'i olarak düşünün. Programlanabilir bir para birimi Bitcoin'in kriptografi kullanması ve merkezi kontrol olmadan çalışması gibi, DID'ler de tekil bir varlık tarafından yönetilmeyen programlanabilir kimlikler sunuyor.

Bitcoin, bireyleri mali durumları üzerinde eşsiz bir kontrol ile güçlendirdi. Benzer şekilde DID de kimlik paradigmamızı değiştirerek bireylere dijital kimlikleri üzerinde merkezi kısıtlamalardan bağımsız daha fazla özerklik sağlıyor. İlerledikçe, DID'ler çok önemli hâle geliyor ve dijital benliklerimizi nasıl düşündüğümüz ve yönettiğimiz konusunda yeni bir döneme işaret ediyor.

Dijital dünya, sosyal medya profillerinden oyun avatarlarına kadar çevrimiçi kimliklerde bir patlama yaşadı. Merkeziyetsiz kimlikler bu kalabalık alanda nasıl öne çıkıyor ve internetin geleceği için neden çok önemli?

Merkeziyetsiz kimlikler dijital ortamda farklı avantajlar sunuyor. Bunlardan ilki sahiplik. Web2 döneminde platformlar genellikle dijital verilerimize sahipti, bu nedenle çevrimiçi kimliklerimiz aslında bize ait değildi. Kökleri blockchain teknolojisine dayanan DID'ler ise bu dinamiği değiştiriyor. Kullanıcılar kendi özel anahtarlarına sahip olduklarında kimliklerini gerçekten kontrol ederler; kimlik onlarındır. Bu da kişisel ve kurumsal güçlenmeyi artırır.

İkinci avantaj ise birlikteliktir. Şu anda, farklı uygulamalar ve profillerle dijital varlığımız her yerde. DID'ler dağınık çevrimiçi kimliklerimizi birleştirir. Birden fazla uygulama ve profille uğraşmak yerine, tüm dijital kapıları açan tek bir anahtar hayal edin. Geleceğin interneti, DID'ler aracılığıyla varlık ve kimlik kontrolünü birleştirerek gerçek egemenliği kullanıcıya geri vermeyi vadediyor. 

Topluluk yönetişimi, blockchain ve merkeziyetsizlikle ilgili tartışmalarda sıklıkla kullanılan bir terim. Bu terimin önemini ve DID'nin bunda nasıl bir rol oynadığını anlamamıza yardımcı olabilir misiniz?

Yönetişim ister bir okul kulübü, bir taraftar grubu, bir DAO, bir şirket veya hatta bir ülke olsun, herhangi bir kuruluşun başarısı ve büyümesi için temeldir. DID’i dönüştürücü kılan şey, topluluk üyeliğini kesin olarak tanımlama yeteneğidir. Özellikle, yalnızca belirli DID son eklerine sahip olanlar yönetişim kararlarına katılabilir. DID sadece bir bireyin katkılarını ve itibarını kaydetmekle kalmaz, aynı zamanda bunları oylama ağırlıklarına dönüştürür.

Bu, bir topluluğun yönünün ağırlıklı olarak ona gerçekten yatırım yapanlar tarafından etkilenmesini sağlar ve böylece gücün gereksiz manipülasyonunu sınırlar. Bu yaklaşıma DID tabanlı yönetişim adını verdik. Bu model şeffaflık, verimlilik ve kapsayıcılığı bünyesinde barındıran bir model. Uygulamanın en iyi örneği ürünümüz Voty'de görülebilir.

Tim, daha derinlere inmeden önce bize kendiniz hakkında kısa bir bilgi verebilir misiniz ve DID'ye girmeniz için size ilham veren şey nedir?

Kariyerime geniş ekosistemiyle tanınan Çinli internet devi Tencent'te mühendis olarak başladım. Tencent'in kalbinde, binlerce uygulamaya erişim sağlayan kullanıcı kimlik sistemi QQ numarası yer alıyor. Yaklaşık altı yıl önce geleneksel internetten Web3'e geçtiğimde aklıma bir soru takıldı: Eğer Web3 bir ekosistemse, kimlik sistemi neye benzemelidir? QQ veya Facebook (şu anda Meta) gibi sistemlerle nasıl karşılaştırılabilirdi?

Blockchain adresi Web3 kimliği için bir ilk girişim olsa da kullanıcı dostu olmaktan çok bilgisayar merkezli hissettirdi. Ethereum Name Service (ENS) bir miktar yönlendirme sağladı ancak benim vizyonumdan farklı olarak merkeziyetsiz alan adlarına yöneldi. Bu arayış beni merkeziyetsiz kimlik ortamına öncülük eden d.id'ye odaklanmaya yöneltti.

d.id, merkeziyetsiz bir adlandırma sistemi olarak başladı ve daha sonra daha geniş bir d.id ürün ekosistemine dönüştü. Bu dönüşümü ne tetikledi ve çevrimiçi topluluğun değişen ihtiyaçlarını nasıl yansıtıyor?

d.id'de, merkeziyetsiz bir adlandırma sisteminden bir DID ekosistemi oluşturmaya geçişimiz, insan ihtiyaçlarını anlamaktan ve DID ile ilgili derinleşen deneyimimizden kaynaklandı.

Üç önemli soru her zaman dikkatimizi çekmiştir: Tutkuları ve değerleri aynı olan bireyler, gerçekten ait oldukları bir topluluğu nasıl oluşturabilir? Bu topluluklar ortaya çıktıkça, küresel dağılımları ne olursa olsun, verimli bir iş birliği için strateji nedir? Ve güçlü yapay zeka teknolojilerinin yükselişiyle günümüzün dijital ortamında bizi diğerlerinden ayıran nedir?

Yıllarca bu sorulara yeterli yanıtlar bulamadık. Ancak DID, blockchain ve merkeziyetsizlik ilkelerinden yararlanarak bu zorlukların üstesinden gelmek için yenilikçi bir yaklaşım sunuyor.

.bit, Voty, SoulFrag ve d.id Profile gibi çeşitli ürünlerle platformunuz kullanıcılar için sorunsuz ve entegre bir deneyimi nasıl sağlıyor?

Paketimiz her biri bağımsız olarak kullanılabilen dört üründen oluşuyor ancak birlikte topluluk gelişimine özel kapsamlı bir çözüm sunuyorlar.

.bit'in "Hizmet Olarak DID "si ile topluluklar, Taylor Swift hayranlarını tanımlayan tim.swiftie gibi kendi DID soneklerini oluşturuyor. Her ikisi de DID tabanlı SoulFrag ve Voty bu DID'leri otomatik tanıyor. Böylece yöneticilerin, üyelerin rollerini ve yaptıkları katkıları izleyen soulbond token’ları (SBT'ler) doğrudan DID'lerine bağlamasına olanak tanır.

Voty, önceden tanımlanmış yönetişim kuralları tarafından yönlendirilen topluluk katılımını kolaylaştırır. Bu arada, d.id Profili, her DID sahibine topluluk kilometre taşlarını ve sosyal bağlantılarını vurgulayan seçilmiş bir kişisel sayfa sunar. 

DID'nin evrenselliği sayesinde, üyeleri uygulamalar arasında gereksiz yere içe aktarmaya gerek yoktur. Önümüzdeki dönemde her topluluk kendi DID'sini kullanacak ve merkeziyetsiz kimliklerin geniş potansiyelini ortaya çıkaracaktır. Sonuçta bir topluluk, üyeleri ve onların ilişkileriyle gelişir ve DID bu varlıkları kapsar. Özel DID ihracı ve geniş uygulama desteği bir zamanlar göz korkutucu görevler iken, ERC-20 standardı gibi yenilikler token oluşturmayı karmaşık halka açık zincir tasarımlarından basit sözleşme dağıtımlarına dönüştürerek, Web3 ekosisteminin büyümesini sağladı.

Source: d.id

Web2'den Web3'e geçiş birçok kişi için heyecan verici ve göz korkutucu oldu. d.id bu geçişi kullanıcılar için, özellikle de teknolojiyle arası iyi olmayanlar için nasıl basitleştiriyor?

Web3 sadece teknik uzmanlarla sınırlı kalmamalı. Bu nedenle özel anahtarların, işlem ücretlerinin ve gerçek merkeziyetsizleşmenin olmadığını vurgulayan "engelsiz Web3 ilkesini" savunuyoruz.

Web3'ü teknik engeller olmaksızın erişilebilir hale getirerek tüm ürünlerimizin bu ilkeyi benimsemesini sağlamak için büyük çaba sarf ettik.

Merkeziyetsiz tanımlayıcılar, soulbond tokenlar ve senaryolardan oluşan bir DID modeli hazırladınız. Bu üç bileşenin bir bireyin dijital kişiliğini nasıl şekillendirdiğini açıklayabilir misiniz?

Bu sistem bir bireyin "tim.swiftie" gibi benzersiz merkeziyetsiz adını (merkeziyetsiz tanımlayıcı), soulbond token’lar aracılığıyla katkılarını, başarılarını ve deneyimlerini bir araya getirir. Bu zenginleştirilmiş kimlik, isimlerimizin gerçek dünyadaki eylemlerimizi kapsamasına benzer şekilde, farklı toplumsal platformlarda (senaryolarda) katılımı kolaylaştırır.

Ancak gerçek dünya kimliklerinin aksine DID tamamen bize ait, platformlar arası, kalıcı ve güvenilir bir dijital kimlik sağlayarak uzun süredir devam eden kimlik sorunlarına yeni bir yaklaşım sunuyor.

Oyun dünyası ve DAO'lar önemli dijital kimlik uygulamaları kullanıyor. d.id bu özel sektörlere nasıl hitap ediyor?

Hayran ve yaratıcı ekonomilerini, DAO'ları, marka üyeliklerini ve oyun topluluklarını kapsayan çok sayıda dijital alana hizmet etmek için DID'nin potansiyelinden yararlandık.

Hayranlar için kimliklerini doğrudan idollerinin markasına bağlayarak hayran kimlik doğrulamasını geliştiriyor ve idolleriyle olan bağlarını güçlendiriyoruz. Dahası, her bir hayranın DID son ekine ünlünün adını yerleştirmek, ünlünün marka etkisini daha da artırıyor.

DAO alanında, üye kimlik doğrulamasını basitleştirmenin ve kimlik ve bağlılığı güçlendirmenin ötesinde, çözümlerimiz yönetişim ve işbirliği yönlerini önemli ölçüde artırmaktadır. Yalnızca DID'ye sahip üyelerin öneride bulunabileceği veya oy kullanabileceği DID tabanlı bir yönetişim modeli kullanan Voty gibi. Ayrıca kuruluşların hedefe yönelik karar alma için belirli çalışma gruplarına ayrılmasına da olanak tanıyor.

Markalar için, markalar arası sorunsuz işbirliği sağlayan şeffaf bir üyelik sistemi getirdik. Yakındaki trader’ların Marriott Hotel üyelerine sadece Marriott DID kimliklerini göstererek indirim sunduğunu, karmaşık marka ortaklığı anlaşmalarını atladığını ve Marriott üyelerine doğrudan fayda sağladığını hayal edin.

Ayrıca yaratıcı ekonomi için "bir hizmet olarak DID" hizmetimiz de var. Esasen, içerik oluşturucular projelerine bir DID son eki ekleyebilir ve bunları destekçilere satabilirler. Bu, yalnızca çalışmalarını piyasada doğrulamalarına izin vermekle kalmaz. Aynı zamanda DID'yi bir giriş kimlik bilgisi olarak kullanarak benzersiz bir gelir yolu sağlar.

Oyuncular için Web3 oyun platformlarını sağlam bir DID tabanlı kullanıcı hesabı sistemiyle geliştirerek genel oyun deneyimini daha da sürükleyici ve güvenli hale getiriyoruz.

Son olarak, daha merkeziyetsiz bir geleceğe doğru bakarken, DID'nin online etkileşimlerimizi, topluluklarımızı ve kişisel kimliklerimizi ne şekilde yeniden tanımlayacağına inanıyorsunuz?

DID, kimliği belirli uygulamalardan ayırarak onu anlama şeklimizde devrim yaratıyor. Bitcoin kullanıcılarının tek bir cüzdana bağlı olmaması gibi, bireylerin veya kuruluşların da kimliklerini platformlar arasında sorunsuz bir şekilde geçirdiklerini hayal edin.

DID'nin bir diğer önemli faydası da "kesintisiz iş birliği" kavramıdır. Önceki sorularda da belirttiğim gibi, bir restoranın üye indirimlerini doğrulamak için Marriott ile kapsamlı görüşmeler yapması gerekiyordu. DID ile doğrulama, xxx.Marriott gibi bir tanımlayıcıyı kontrol etmek kadar basit olabilir ve kapsamlı görüşmelere veya sözleşmelere gerek yoktur.

Bu dönüştürücü yaklaşım, deneyimi kolaylaştırmakta ve yenilikçi iş modelleri sunarak bizi daha merkeziyetsiz bir geleceğe götürmektedir.