Bir vatandaşlık görevi olarak kabul edilen oy kullanmak, demokrasinin yapı taşı olarak uzun yıllardır hayatımızda. Oy verme günü geldiğinde vatandaşlar, kayıtlı oldukları sandıklara gidiyor ve oy pusulalarıyla oylarını kullanıyor. Peki, teknolojinin bu denli geliştiği ve blokzincir teknolojisinin yavaş yavaş ana akıma geldiği 21'inci yüzyılda, oy verme işlemini de bu sürece dahil etmek mümkün mü? Henüz oy kullanma şeklimizde ne yazık ki bir değişiklik yok ama neden olmasın?

Türkiye'de 14 Mayıs 2023 Pazar günü, Cumhurbaşkanlığı ve 28. Dönem Milletvekili Genel Seçimleri yapılacak. 80 milyondan fazla vatandaş, sandığa gidecek. Biz de bu önemli gün yaklaşırken, konuya bir de blokzincir teknolojsi açısından baktık. 

Bitcoin'den günümüze

2009 yılında Bitcoin'in hayatımıza girmesiyle birlikte blokzincir teknolojsiyle tanıştık. Şimdilerde her ne kadar kripto para birimleriyle anılsa da bu teknolojinin kullanım alanları çok yaygın. Finans, teknoloji, ekonomi ve sosyoloji gibi birçok alanda blokzincir teknolojisini kullanmak mümkün. Tabii buna, bir vatandaşlık görevi olan oy verme işlemini de dahil edebiliriz. 

İlk olarak şunu belirtmekte fayda var, şimdiye kadar tamamen bir blokzincir oylama sistemi kullanılarak yapılan bir ulusal seçim olmadı. Öte yandan farklı ülkeler ve kuruluşlar, dağıtılmış defter teknolojisiyle blokzincire göz kırptı. Mesela, 2018 yılında ABD eyaletlerinden biri olan Batı Virginia, ilk blokzincir destekli eyalet ön seçimlerini tamamladı. Bu bir testti ve ABD tarihindeki ilk hükümet tarafından yürütülen, blokzincir destekli oylama olarak tarihe geçti. Ancak tabii Voatz tarafından geliştirilen blockchain tabanlı mobil oylama platformu, yalnızca belirli bir seçmen grubuna açıktı. Konuya ilişkin Cointelegraph Global'in haberine göz atabilirsiniz: https://cointelegraph.com/news/us-west-virginia-completes-first-blockchain-supported-state-elections

Oylama nasıl olur?

Oylamanın yapılacağı ülkede hükümet, tüm akıllı telefonlarda çalışan bir uygulama geliştirebilir. Bu uygulamada için tabii ki blokzincir tabanlı bir oylama sistemi oluşturulması gerekir. Vatandaşlar da telefonlarından uygulamaya girerek oyunu saniyeler içinde verebilir. Örneğin, seçim günü geldiğinde telefon üzerinden dijital oy pusulasını açan kullanıcı, sonrasında kimlik bilgileriyle doğrulamasını yapabilir. Diğer uçtaki bir kişi ise kişinin kimliğini kontrol eder ve belirtilen kişiyle bilgilerin uyuştuğunu onaylar. Kimlik onaylandıktan sonra ise kullanıcı dijital oy pusulasını açabilir. Verilen oy, blokzincire işlenir. Sonrasında bu oyun blokzincire doğru bir şekilde kaydedildiğini kontrol etmeyi sağlayan bir fiş almak da mümkün olur. Tüm oylar kullanıldıktan sonra sayım yapılır. Dijital oy pusulaları ilgili tüm kurumlarla ve düzenleyicilerle eş zamanlı olarak paylaşılır ve denetlenebilir. Tabii bu sadece bir örnek. Ancak CoinMarketCap, teorik olarak birçok sistemin bu şekilde kullanılabileceğini söylüyor.

Bazı ülkelerin, bazı adımları

Dünyadaki birçok ülke artık blokzincir teknolojisine yabancı değil. Dolayısıyla testler de yapılıyor. Tabii bunun aslında temeli internet üzerinden oy kullanma sistemiyle atıldı. 2014 yılında Estonya, internet üzerinden oylama sistemi geliştirmişti. Ancak bu e-oylama sistemi, güvenlik endişeleri nedeniyle farklı fikirleri ortaya çıkarmıştı. 

Takvim yaprakları 2018'i gösterdiğinde Tayland'daki Demokrat Parti, ön seçimler blokzincir destekli bir elektronik oylama sistemi üzerinden yapıldı. Canlı yapılan e-oylama üzerinden 120.000'den fazla oy kullanıldı. 

 Bir Batı Afrika ülkesi olan Sierra Leone'da yerel seçimlerle birlikte blokzincir oylama sistemi de kullanıldı. 2018 yılındaki oylama için İsviçre merkezli bir şirket olan Agora kolları sıvadı. Ekip, 280 oy kullanma yerinde oyları saydı. Oyların resmi sonuçlara çok yakın olduğu açıklanmıştı.

Rusya'nın başkenti Moskova'da, Haziran 2019'da blokzincir tabanlı bir elektronik oylama sistemi pilot projesi başlatıldı. roje, Moskova Şehir Seçim Komisyonu ve Moskova Bilgi Teknolojileri Departmanı (DIT) ile ortaklaşa yürütüldü. 

Güney Kore de blokzincir teknolojisini kullanarak seçimlerde oy kullanımını kolaylaştırmak için çalışıyor. 2022 yılında, hükümetin kamu hizmetlerini dijital teknoloji ile yenileme projesinin bir parçası olarak blokzincir teknolojisine dayalı bir çevrimiçi oylama sistemi kurulacağı açıklandı. 

Daha önce de belirttiğimiz gibi bir ulusal seçimin tamamen blokzincir üzerinden yapıldığı bir oylama sistemi henüz yok. Peki, bu sistemin avantajları  ve dezavantajları neler?

Seçimlerde blokzincir: Avantajları ve dezavantajları

Ulusal seçimlerde blokzincir teknolojsi kullanmanın başlıca avantajı tabii ki hız. Birkaç dokunuşla verilebilen oylar, aynı zamanda vatandaşların bulundukları her yerden oy verebilmelerine imkan tanır. Öte yandan oy sayım sürecinde yapılan hileler de verilen her oy blokzincire kayıtlı olacağı için önlenebilir. Bu teknoloji sayesinde oy sayım süreci herkes tarafından izlenebilir ve doğrulanabilir bir kayıt şeklinde tutulur.

Blokzincir teknolojisi ile kurulan oylama sistemi ile hükümetlerin vatandaşlarla olan ilişkisi de değişebilir. Soru sormak ve yanıt almak çok kolay olacağından, hemen hemen birçok konuda ikili bir iletişimin yolunu açabilir. Böylece her vatandaş, sesini duyurabilir. Burada oylama sistemi sadece ulusal seçimler için değil. Bir referandum için ya da aylık-haftalık belirlenecek konular düzeyinde de olabilir. Yüksek seçmen katılımı ile daha güçlü bir demokrasi inşa edilebilir. 

Özellikle tüm ulus genelinde yapılan, ulusal seçimler, aslında yüksek maliyetli. Seçimlerin doğrudan ya da dolaylı olarak birçok masrafı bulunuyor. Burada Birleşik Krallık'tan örnek vermek gerekirse, ülkede, bir genel seçimi maliyeti, 2017 yılı verilerine göre, 140 milyon sterlin. Blokzincir destekli bir oylama sistemi kurmak ve bunu devam ettirmek de pek uygun fiyatlı değil ama uzun vadede, oy pusulalarının sayısını azaltmak bile önemli bir tasarruf.

Bunlar sayılabilecek avantajlarken, dezavantajlar da yok değil.

En büyük endişe seçmen mahremiyeti. Vatandaşların nasıl oy kullandığını gösteren bir kaydın sızma ihtimali, endişeler arasında başı çekiyor. Aslında bu pek olası değil ancak imkansız da değil. Bu yüzden, teknolojiyi, hacker'lara karşı hazırlıklı hale getirmek şart. 

Kimlik bilgilerinin dijital ortamda paylaşılması gerekliliği de yine endişeler arasında. 

Dezavantajlar arasında, tıpkı avantajlar arasında saydığımız gibi yüksek maliyeti sayabiliriz. Buradaki planlamanın ve uzun vadeli hesaplamalarının en doğru şekilde yapılması gerekiyor. 

Ayrıca, blokzincir tabanlı seçim sistemlerinin geleneksel seçim sistemlerine kıyasla daha yeni olması nedeniyle, bazı ülkeler için uyum zorluğu ortaya çıkabilir. Bununla birlikte, bu teknoloji, seçim sürecini tamamen değiştirecek kadar radikal bir değişiklik olduğu için de bazı ülkeler bu değişikliği zor kabul edebilir.

Türkiye ve blokzincir için yapay zeka ne diyor?

Başta da söylediğimiz gibi bu yazının çıkış noktası, 14 Mayıs 2023'te Türkiye'de yapılacak olan ulusal seçim. Dolayısıyla Türkiye'deki seçimlerde blokzincir teknolojisinin kullanımı da öne çıkıyor. Temelde dezavantajlar ve avantajlar yukarıdaki gibi olsa da Türkiye özelinde bir yorumu yapay zekaya sorduk:

"Türkiye'de blokzincir tabanlı bir seçim sistemi oluşturmak için, öncelikle bir blokzincir altyapısına ihtiyaç var. Bu altyapının ise seçim sonuçlarının kaydedilmesi, doğrulanması ve takibi için kullanılacak bir protokol içermesi gerekiyor.

Ayrıca, seçmenlerin oy kullanmak için blokzincir tabanlı bir platforma erişebilmesi ve bu platformda güvenli bir şekilde oy kullanabilmesi için uygun bir kullanıcı arayüzü geliştirilmesi de gerekiyor.

Blokzincir tabanlı seçim sistemlerinde kullanılan oyların doğrulanması ve kaydedilmesi, bir dizi özel kriptografik protokol kullanılarak gerçekleştirilir. Bu protokoller, oy kullanım sürecinin güvenliğini sağlamak için gerekli olan şifreleme ve doğrulama işlemlerini içerir. Ayrıca, blokzincir tabanlı seçim sistemleri, seçim sonuçlarının güvenli bir şekilde kaydedilmesi ve doğrulanması için birçok onay node'u kullanır.

Türkiye'de böyle bir seçim sistemi oluşturulabilmesi için, hükümetin ve ilgili kurumların pek çok teknik, finansal ve yasal engeli aşması gerekiyor. Özellikle, bu tür bir sistem için yeterli miktarda kaynak tahsis edilmesi, halkın bu teknolojiye güvenmesi ve sistemin yasal düzenlemelerle uyumlu hale getirilmesi gerekiyor.

Blokzincir teknolojisinin seçimlerde kullanılmasıyla ilgili bazı öneriler mevcut olsa da henüz Türkiye'de bu yönde somut bir adım atılmadı. Bununla birlikte, seçimlerin güvenliği için blockchain teknolojisinin kullanılması konusu, Türkiye'deki siyasi tartışmaların bir parçası olabilir ve gelecekte bu yönde girişimler görülebilir."

İlginizi çekebilir: Bitcoin (BTC) balinaları borsalardan 240 milyon dolar taşıdı