Kripto para ekosistemindeki borsalar arasında Binance başı çekiyor. Birçok kripto para borsasını merceğe alan ABD’de şu sıralar Binance krizi var. Mart ayının sonlarında ABD Emtia Vadeli İşlemler ve Ticaret Komisyonu (CFTC) Binance’in yasaları ihlal ettiğini belirterek dava açmıştı. CFTC Başkanı Rostin Behnam, Binance‘in 2019’dan bu yana sürekli bir dolandırıcılık faaliyeti içerisinde olduğunu iddia etti. Hızlı hareket etmeleri gerektiğini belirten Behnam, borsaya yönelik suçlamaları güçlü bir biçimde savunacaklarını belirtti.

CFTC tarafından açılan dava, Binance'in türev ticaretinden ne kadar para kazandığı, şirketin ABD müşterilerini uluslararası borsaya erişmek için sanal özel ağları ve paravan şirketleri kullanmaya nasıl teşvik ettiği ve Binance'in kendi borsasında nasıl işlem yaptığı da dahil olmak üzere, Binance'in iç işleyişine şimdiye kadarki en ayrıntılı bakışı sağlıyor.

Binance’in bu konulardaki açıklamaları ağırlıklı olarak aynı başlıkta toplanıyor: Düzenleyicilerle işbirliği yapmaya devam ediyoruz.

Burada CFTC’nin öne sürdüğü iddialara bakmak gerekiyor. The Information, maddeleri şöyle sıralıyor:

1- Binance, ABD'li müşterilere VPN kullanmalarını söyledi ve "VIP müşterilere" uyumluluk kontrollerini nasıl atlatacaklarını anlattı:

İddialar, Binance’in Amerikalılar için devre dışı bırakıldığının açıklanmasından sonra şirketin, ABD merkezli müşterilerin işlem yapmasını kolaylaştıracak adımlar attığını söylüyor. Bunun da yolu VPN kullanımından geçiyor. Teoride ABD’deki kullanıcılar Binance’i ve türev ürünleri kullanamazken, pratikte işler böyle yürümüyor. 

2- Binance Angels altında işe alımlar yaptı:

Burada Binance Angels öne çıkıyor. Davaya göre şirket, ABD'li müşterileri platformda işlem yapmaları için ‘Binance Angels (Binance Melekleri)’ adıyla işe aldı. Melekler, potansiyel işe alımlardan sorumlu olurken, aynı zamanda mevcut müşterilerin sorularını da yanıtlıyordu. Ek olarak Binance’teki yeni özellikleri test ediyordu. 

3- Binance ve gevşek kontrollerle yapılan işlemleri:

Binance, tamamı doğrudan veya dolaylı olarak Zhao'nun sahibi olduğu Cayman Adaları merkezli bir ticaret şirketi ve İsviçre merkezli ticaret şirketi Sigma Chain aracılığıyla yaklaşık 300 "ev hesabı" kullanarak 2019'da kendi borsasında işlem yapmaya başladı. CFTC ayrıca Binance'in müşterilerine kendi borsasında işlem yaptığını açıklamadığını söyledi.

4- Binance ve uyumluluk eksiklikleri hakkındaki iddialar:

Paxos’un talebi üzerine Binance, 2020’de bir uygunluk denetimi yaptı. Binance'in eski baş uyum görevlisi Samuel Lim, uyumluluk programının etkisizliğini yazdı. Borsanın kara para aklama raporlamasından sorumlu olan isim, denetimin bir parçası olarak kara para aklama konusunda sahte bir yıllık rapor hazırlaması gerektiğinden şikayet etti. Şirket mesajlarına göre Lim, yönetimin raporu imzalamasını sağlayabileceğini söyledi.

5- 2021’de, bir noktadan sonra, Binance, türev ticaretinden ayda 1 milyar dolardan fazla gelir elde ediyordu:

Mayıs 2021'de Binance, yalnızca türev işlemlerinden aylık 1,14 milyar dolar gelir elde etti. Borsa, 2021 yılı boyunca muazzam bir büyüme kaydetti. CFTC, Binance'in Ocak 2021'deki gelirinin 700 milyon dolar olduğunu söyledi.

6- Binance, ABD'deki müşterilerinin varlığını gizlemek için hesapları yanlış etiketledi:

Binance CEO’su Changpeng Zhao, Binance çalışanlarına, ABD veri alanlarının etiketlerini "UNKWN" ile değiştirmelerini söyledi. Kasım 2020'de bir Binance yöneticisi dahili bir sohbette "şu anda dahili bilgi için ABD anahtar kelimesi de hassas bir kelime, bu nedenle ülkeyi işaretlemek için ‘Unknown’ı kullanmalısınız" dedi.

7- Binance'in kurumsal varlık labirenti:

Davaya göre Binance'in kuruluş şeması, dünyanın çeşitli yerlerinde bulunan tüm varlıkları listeliyor. Binance'in Binance platformunu işletmek için bir kurumsal varlıklar labirentine bel bağlaması kasıtlı olarak açıklanıyor. Bunun, Binance Platformunun sahipliğini, kontrolünü ve yerini gizlemek için tasarlandığı belirtiliyor. Dava, ayrıntılı olarak açıklanmasa da, bu kuruluşlardan bazılarının fonları birleştirdiğini iddia ediyor. Aynı zamanda, Binance'in sabit bir genel merkezinin olmaması da dosyada yer alıyor.

Yukarıdaki maddeler doğrudan ABD için öne sürülen maddeler olsa da dava içeriğindeki bazı konular, Türkiye ve diğer ülkeler için de geçerli olabilir.

Konu ilk olarak ABD’den çıkmış olsa da Binance, diğer ülkelerdeki mevzuatlar karşılığında da böyle arka kapılar kullanıyor mu sorusu akıllara geldi. Burada Türkiye’yi baz alırsak, Binance Türkiye üzerinden marjin işlem yapmak mümkün olmuyor. Öte yandan Binance’in global uygulamasında artık bu işlemleri yapmak mümkün. İlginç olan ise 2021 yılında yapılan bir duyuruyla, marjin işlemlerde Türkçe dil desteğinin kaldırılmış olması. Mart 2023’te ise dil desteği, duyuru olmaksızın, geri getirildi.

Esasında Türkiye'de bu işlemleri yaptırmak yasal değil. Biz de konuyu New York ve İstanbul Baroları avukatı Burçak Ünsal’a sorduk. 

Ünsal, Türkiye Sermaye Piyasaları Birliği’nin 01 Aralık 2017 tarihinde aracı kurum ve bankalara gönderdiği genel mektupta Kurul kararı doğrultusunda sanal para birimleri ile ilgili olarak Türkiye’de bir düzenleme bulunmadığı ve türev araçlara dayanak teşkil edebilecek unsurlar içerisinde sanal para birimlerinin bulunmadığı dikkate alınarak sanal para birimlerine dayalı spot ve türev işlemler yapılmaması gerektiği hususunun duyurulduğuna dikkat çekti. 

Sermaye Piyasası Kurulu’nun bu konuda henüz kamuoyuna açıklanmış bir kararı veya görüşü bulunmuyor.

Ünsal, Sermaye Piyasası Kanunu’nun 3. maddesinde sermaye piyasası araçları ve bir sermaye piyasası aracı olan türev araçlar açıkça tanımlandığını belirtiyor. Bu kapsamda, kripto varlıklar  kanunda veya herhangi bir kurul kararında bir sermaye piyasası aracı veya türev araç olarak sayılmıyor ve bu gruba dahil edilmiyor. Ayrıca Ödemelerde Kripto Varlıkların Kullanılmamasına Dair Yönetmelikte de kripto varlıkların sermaye piyasası aracı olarak nitelendirilmeyeceği belirtiliyor. 

Türev araçlar da sermaye piyasası aracı olduğundan kripto varlıkların türev araç olarak kurgulanamayacağı sonucuna varılabilir.

Türev araçları ve kaldıraçlı alım satım işlemlerini düzenleme ve denetleme yetkisi Sermaye Piyasası Kuruluna ait. Yatırım Hizmetleri Tebliği uyarınca Sermaye Piyasası Kurulu’nun yetkilendirdiği aracı kurumlar dışındaki kurum, kuruluş ve internet siteleri üzerinden kaldıraçlı alım satım işlemi gerçekleştirilmesi sermaye piyasası mevzuatına aykırılık anlamına geliyor. 

Ünsal’ın yaptığı açıklamada şu kısım dikkat çekiyor:

“Sermaye Piyasası Kanunu madde 99 uyarınca Kuruldan izin alınmaksızın kitle fonlama platformları aracılığıyla halktan para toplandığına veya Türkiye’de yerleşik kişilere yönelik olarak internet aracılığıyla, yurt dışında kaldıraçlı işlem ve kaldıraçlı işlemlerle aynı hükümlere tabi olduğu belirlenen türev araç işlemleri yaptırıldığına ilişkin bilgi edinilmesi halinde, SPK başvurusu üzerine Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu, ilgili internet sitesine erişimi engeller”

Tahminlere göre Binance, böyle bir izin almış olsa, bu, bilinirdi. Dolayısıyla SPK’nın bu konuda aksiyon almamış olma ihtimali yüksek. Tabii burada aksiyon alınmayacağı anlamını çıkarmamak gerekiyor. Durum, SPK tarafından takip ediliyor olabilir. 

Öte yandan SPK, bu kapsamda erişimin engellendiği internet sitelerini, yayımladığı bültenlerde açıklıyor. Ünsal bu konuda, 6 Nisan 2023’de yayımlanan bülteni örnek gösteriyor.

Bültende, “https://kriptorex36.com” gibi kripto varlık kullandığı anlaşılan internet siteleri yer alıyor.