Blockchain Afrika'da giderek yaygınlaşıyor. Taşımacılıktan oyun ve piyango sektörlerine, kıta genelinde merkezsizleştirilmiş defter teknolojisi (DLT) kullanan şirketlerin haberleri geliyor. Afrika blockchain alanındaki birçok paydaş, DLT'nin bütün kıtayı etkileyen gelişimsel sorunları çözmenin anahtarı olduğunu söylüyor. Teknolojinin de Afrika’nın kendisini küresel ilişkilerde daha alakalı bir konumuna getirmesini sağlayacak bir platform sağladığına inanıyorlar.
Hükümetlerin genel ilgisi hala asgari düzeyde olsa da, bazı ülkelerin yaygın blockchain kullanımını artırmaya yönelik adımlar attığı söyleniyor. Kenya ve Nijerya gibi ülkeler geçtiğimiz aylarda blockchain kullanımından elde edilebilecek faydaları artırmak için özel sektörle daha fazla işbirliği yapma ve mevzuat hazırlama planlarını açıkladılar.
Afrika'nın en iyi fintech ülkeleriyle karşılaştırması
Nijerya Karayolu Taşımacılığı İşçileri Sendikası (NURTW) ve bir özel sektör grubu, eyaletler arası karayolu taşımacılığını iyileştirmeyi hedefleyen blockchain temelli bir program başlattı. Projenin paydaşları, programın yolcular için sigorta, güvenlik ve kayıt tutmayı geliştireceğini söylüyor.
Bununla birlikte, teknolojik uygulama içindeki bazı çabaların, blockchain protokollerinin kullanımının kolay olmasını sağlamaya yönelik olması gerekiyor. Bazı yorumcular, telekomünikasyon hizmet sağlayıcıları tarafından atılan adımların sonucunda Afrika kıtasında mobil hizmetlerin önemli ölçüde yaygınlaştığına dikkat çekiyor.
Nijerya hükümeti gözünü merkezsizleştirilmiş teknolojiye dikti
Cointelegraph tarafından daha önce bildirildiği üzere, Nijerya Temsilciler Meclisi konuşmacısı Femi Gbajabiamila, kripto ve blockchain mevzuatları için sağlam bir yasal çerçevenin bulunması gerektiğini söylemişti.
Meclisin bir üyesi olan Sayın Solomon Adaelu, Nijerya'daki blockchain ve kripto mevzuatlarının önde gelen destekçilerinden. Meclis üyesi şu anda iki partili blockchain teknoloji komitesinin başkanlığını yapıyor. Adaelu, dijital teknolojiye elverişli bir ortam yaratma konusunda hızla ilerlenmezse, ülkenin teknolojik gelişme açısından daha da geride kalacağını düşünüyor.
Adaelu, Meclise sunulan bir dizi önergeyle, blockchain teknolojisinin Dördüncü Sanayi Devrimi'nin önemli bir bölümünü oluşturacağı fikrini dile getirdi. Bu önergelerden bir alıntı şu şekilde:
“Afrika birinci, ikinci ve üçüncü sanayi devrimlerinin bir parçası değildi ve bu milletvekilleri, dijital dönüşüm öncülüğündeki dördüncü sanayi devriminin bizi es geçmemesi gerektiğine inanıyor. Bu yüzden, şu anda tüm paydaşların internet tartışmaları ve blockchain sürecini başlatmak için teşvik edilmesi gerek.”
Adaelu’ya göre, blockchain teknolojisi Nijerya, ve bir bütün olarak Afrika’ya, kurumsal yolsuzluğun kök saldığı söylenen bir ülkede güvene ihtiyaç duymayan protokoller oluşturmada bir diğer kullanışlı çözüm sunuyor. Blockchain komitesinin Temmuz ayındaki oturumlarından birinde konuşan Adaelu, şöyle demişti:
“Blockchain Afrika içindir ve Afrika, dünyanın geri kalanı ile Afrika kıtası arasındaki endüstriyel ve ekonomik ilerlemedeki farkı kapatmak için bundan faydalanmalıdır. Afrika kıtasında Nijerya 'Afrika Devi' olarak liderlik etmelidir. Blockchain, herhangi bir ülkedeki ekonominin tüm alanları için mevcut web sistemlerinden dağıtılmış defter teknolojisine kolay bir geçiş sağlama potansiyeline sahip. Şu anda mevcut olan diğer teknolojilerin veri güvenliğini ve verimliliğini artırabilmesi dikkat çekiyor.”
Afrika ülkeleri son birkaç yıldır yoksulluktan nasıl küresel ekonomik bir güç olabileceğini dair model olarak Çin'i örnek alıyor. Çin'in büyümesinde sanayileşme çok önemli bir rol oynasa da, bazı teknolojik kısıtlamalar ve beceri eksikliği, Afrika'nın bu konudaki ilerlemesini ciddi şekilde engellemekte.
Adaelu gibi düşünenler, blockchain teknolojisinin Nijerya ve diğer Afrika uluslarının gelişimsel açığı hızla kapatabilecek bir araç olduğuna inaniyor. Böyle bir eğilim kıtanın birkaç yerinde fintech alanında görülen gelişmeleri takip edebilir.
Afrika'daki fintech şirketlerinin yüzdelik yayılımı
Adaelu blockchain teknolojisinin ülkenin hem kamu hem de özel sektöründeki yolsuzlukları ortadan kaldırmaya nasıl yardımcı olabileceğini de belirledi. Meclis üyesi düşüncelerini Cointelegraph'a şöyle aktardı:
“Karar alma gücünün, merkezi bir sistemde faaliyet gösteren az sayıdaki bireyden merkezi olmayan bir sisteme alındığı, bu tür kararların artık bazı yozlaşmış bireyler tarafından vatandaşların zararına alınmadığı güvene gerek duymayan bir toplum, blockchain teknolojisi böyle bir toplum ortaya çıkarıyor. İnsanlık olarak en büyük sorunumuz yozlaşma. Blockchain protokolleri hayatımızın çeşitli yönlerinde uygulanırsa Afrika'nın bunu tamamen önleyebileceğine inanıyorum.”
Ek olarak Kenya da blockchain'in Afrika'da yaygınlaşmasında lider olmak için çalışmalar yürütmekte. 2018 ortasından beri, hükümetin ülkede kripto para ve blockchain için mevzuat hazırlamayı planladığına dair söylentiler mevcut.
Yakın zamanda, Kenya'daki blockchain ve yapay zeka alanları için kurulan bir görev gücü, hükümete ulusal bir dijital para birimi oluşturmasını öneren bir rapor sundu. Ek olarak, Kenya'nın merkez bankasının da ülkedeki ilk dijital para arzlarını, yani ICO'ları yöneten yasalar hazırlamaktan yana olduğu bildiriliyor.
Ancak kripto ve blockchain teknolojisine yönelik bu olumlu eğilim, Facebook'un Libra projesini kapsamıyor. Kenya Merkez Bankası daha önce planlanan Libra kripto parasının tehlikeleri hakkında uyarılar yayınlamıştı.
Nijerya'da blockchain tabanlı PAM'ler
Geçtiğimiz Temmuz ayında Nijerya’nın karayolu taşımacılığı birliği, blockchain tabanlı bir yolcu manifestosu sistemi (PAM) çıkarmak için dijital teknoloji firması Blackblock Limited’in yanı sıra, sigorta ve sağlık hizmetleriyle ilgili şirketlerle ortaklık kurdu. Karayolu seyahati Nijerya'daki eyaletler arası seyahat alanının çoğunluğunu oluşturuyor, çünkü ülkedeki eyaletler arası en ucuz uçak bileti, ülkedeki en pahalı otobüs biletinin iki katından daha pahalı.
Lagos'tan Kano'ya (yaklaşık 980 kilometre) bir otobüs bileti ortalama 7.000 ila 10.000 Nijerya naira'sı (20-30 dolar) arasında. Ancak, Lagos'tan Benin'e (yaklaşık 320 kilometre) bir uçak bileti 30.000 naira'ya (yaklaşık 80 dolar) kadar çıkabiliyor.
Nijerya'da ortalama uçak/otobüs seyahat fiyatları
Ülkedeki karayolu taşımacılığının popülerliğine rağmen, mevcut altyapının büyük bir kısmı fazlasıyla yetersiz. Ülkenin eyaletler arası otoyol sisteminin kötü durumunun yanı sıra, karayolu seyahatinin diğer önemli yönleri de ihmal edilmiş durumda.
İlk olarak, ülkenin eyaletler arası otoyolları boyunca trafik kazalarına karışan yolcular, genellikle acil tıbbi müdahale görmüyor. Hastanelerin, uygun kimlik ve sigorta belgelerinin bulunmamasından dolayı kaza mağdurlarını kabul etmeyi reddettiği biliniyor. Bu durum, otomobil kazası ve ateşli silah mağdurları için acil tedaviyi zorunlu kılan bir yasa olmasına rağmen devam ediyor.
Ayrıca ülkedeki karayolu yolcuları için bela haline gelen yaygın kaçırılma olayları da var. Emniyet teşkilatları mağdurların yakınlarıyla iletişime geçmekte zorlanıyor.
Mevcut kağıt tabanlı manifesto sistemi, bu ihmallerden doğan sorunları daha da kötüleştirmekte. Bu vakaların çoğunda ortak payda, hastanelere ve polise yararlı olabilecek eksiksiz yolcu bilgilerinin bulunmaması.
Blackblock, Universal Insurance ve NURTW ile iş birliği içinde, blockchain teknolojisini kullanarak PAM'ı geliştirmek için bir sistem geliştirdi. Nijerya'da hükümet ihmalinin sonuçlarından biri, ülkenin dört bir yanındaki otobüs parklarında sıkça karşılaşılan düzensizlik.
Ortaklık, ülkedeki PAM sistemini dijitalleştirerek karayoluyla seyahat eden insanlar için doğru yolcu bilgileri edinmenin yolunu oluşturmayı hedefliyor. Plan, seyahat operatörleri tarafından tutulan kağıt manifestoların yerine düzgün kayıt tutulmasını sağlayan tamamen dijital bir sisteme geçmek.
NURTW başkanı Najeem Yasin'e göre, blockchain tabanlı PAM'ler aynı zamanda otoyoldaki kaza mağdurlarına acil bakım sağlanmasında da yardımcı olacak. Sistem, hastaneleri ve diğer acil sağlık hizmetlerini de ağa dahil edecek. Lagos'ta programın resmi açıklanması sırasında konuşan Yasin, şunları söyledi:
“Hatırlayacağınız üzere, üyelerimiz ve yolcular için, özellikle eyaletler arası operatörler için tek tip bir manifesto sistemi oluşturma arzumuz 10 yıl önce başladı ve mevcut yolcu manifestomuzu daha sağlam, yenilikçi ve verimli bir sisteme geçirmemizi sağlamak için proje danışmanlarımız ve ortaklarımızla yorulmadan çalışıyoruz.”
Cointelegraph'a gönderdiği bir e-postada, Blackblock CEO'su Ukeme Okuku, şirketinin teknik altyapısının yardımıyla NURTW'nin Nijerya'da 2.000'den fazla motorlu araç parkını kontrol altına alabildiğini söyledi. Okuku'ya göre, PAM şu anda ayda 6,2 milyona yakın seyahati kapsam altına almış durumda.
PAM'lerin dijitalliği göz önüne alındığında, teknolojiye aşina olmayan yolculara hizmet konusu hala sorunlu. Yeni teknolojiyi kullanmakta güçlük yaşayabilecek yolcular için ne gibi basitleştirmeler yapıldığı sorulduğunda, Okuku şöyle cevapladı:
“Akıllı telefonlara erişimi olan kullanıcılar için web uygulamamız üzerinden veri toplanıyor. Kullanıcıların bu verileri SMS üzerinden de göndermesini sağlayan kısa kod hizmetimizin yanı sıra, her motorlu taşıt parkında bulunan çalışanlarımız kullanıcıların verilerini yüklemesine yardımcı oluyor.”
Blockchain teknolojisinin yaygınlaşmasına ilişkin büyük vaatlerin dışında, Nijerya ve tüm Afrika'da teknolojik okuryazarlık ve teknik beceri kıtlığı ile ilgili sorunlar bulunuyor. Blackblock CEO'su Okuku bu sorunları şöyle tanımlıyor:
“İşletmeler blockchain çözümlerine baksalar da, Afrika'da yeterince blockchain geliştirici olmadığı için başlamakta zorlanıyorlar. Yazılım mühendislerine talep dünya çapında artışta ve batı dünyası, Afrika'nın sunduğu az sayıdaki mühendisten yararlanarak yerel şirketlerin rekabet etmesini zorlaştırıyor.”
Okuku ayrıca teknoloji spektrumunun diğer ucundaki, yani kullanıcılarla ilgili problemlere de dikkat çekerek şöyle dedi:
“Afrika’daki genel yaygınlaşmanın önündeki en büyük engellerden biri kolaylık. “Sen yaparsan onlar gelir” yaklaşımı batı dünyasında çalışabilir, ancak Afrika’daki çözümler için güvenilmez bir strateji. Afrikalılar olarak biz gerçekten kolaylığa çekiliyoruz, bu yüzden blockchain çözümlerine kullanıcı yaygınlığını sağlamak için daha iyi bir kullanıcı deneyimi oluşturmak, daha iyi bir yaklaşım olacaktır.”
Bu sebeple bazı yorumcular, blockchain geliştiricilerin DLT tabanlı çözümlerin kullanımını nüfusun mümkün oldukça büyük kısmı için kolay hale getirmeleri gerektiğine inanıyorlar. Bunu başarmak için de, Afrika'daki telekomünikasyon servis sağlayıcıları tarafından kullanılan yöntemlerin örnek alınabileceğini düşünüyorlar.
Bu yazı, Afrika genelinde gerçekleşen blockchain çalışmaları ile ilgili iki bölümden oluşan bir dizinin ilk parçasıdır.