Kripto token nedir?

Kripto token denilen olgu, belli bir değere sahip varlık anlamına gelir. Eğer bir tekstil girişiminden bahsediyorsak token, bir elbise olabilir. Eğer bu bir teknoloji firmasıysa o zaman token, yazılım hizmetinin yıllık lisansı da olabilir. Hatta kişi kendisi için bile token üretebilir ve saatlik iş gücünü token karşılığında satabilir. Kısacası her ürün ya da hizmet token’a dönüştürülebilir, “tokenize” edilebilir.

Hazırladığımız rehberimizde token’ların nasıl çalıştığını, IPO kavramını, halka arz sürecini aktarmaya çalıştık.

Kripto para birimleri ile token arasındaki fark nedir?

Yeni başlayanlar için bu kısım anlaşılması zor olabilir. En basit anlatımıyla token’lar, para birimi değillerdir. Token oluşturmak için blockchain ağı oluşturma zorunluluğu bulunmaz. Kripto para birimlerinde ise blockchain sistemi şart koşulur. Yine de blockchain ağı üzerinde token oluşturmak tercih edilen bir yöntemdir ve genellikle de, akıllı sözleşme üretilmesi amacıyla geliştirilen, ancak sonraları kripto para birimi de sunmaya başlayan Ethereum ağı üzerinde üretilirler.

A combine sorting bitcoins

Coin’ler ya da kripto para birimleri, paraya eşdeğerdirler. Belli bir varlığa karşılık gelirler ve varlık transferinde kullanılırlar. 

Token ise, oluşturulan bir sözleşmenin sembolüdür. Token’ın değeri madencilik işlemlerine, altın fiyatına ya da dinamik piyasa kriterlerine bağlı değildir. Evini her ziyarete gittiğinizde size kahve ikram edeceğini taahhüt eden bir dostunuz varsa, aranızda manevi bir sözleşme düzenlenmiş demektir. Burada bahsi geçen kahve token olur. Siz dostunuzu yıllarca ziyaret etseniz de sözleşme hala geçerlidir ve kahvenizi keyifle yudumlarsınız.

Token sözleşmesi nedir, nasıl çalışır?

Tamam, token kavramının coin’den farklı olduğunu anladık. Yine de işlemlerin belli bir düzen içinde ilerlemesi ve belli bir değer karşılığının olması gerekiyor öyle değil mi? Token değiş tokuşu nasıl çalışıyor? Öncelikle bu sistemin işlemesi için bir platformun geliştirilmesi gerek. Gelin, bunu daha iyi anlamak için en basit örnek olan Ethereum ağını ele alalım. 

Sözleşme döngüsü şu şekilde işliyor:

  1. Token oluşturma: Öncelikle şirket; token miktarı, token değeri ve özel koşulları içeren genel bir token kuralları listesini oluşturuyor. Platform, kullanıma açıldıktan sonra akıllı bir noter gibi davranmaya başlayacak ve tüm işlemlerin koşullara uygun biçimde gerçekleşmesi görevini üstlenecek.
  2. Token edinme: Herhangi bir kullanıcı token satın almak istediği zaman, içecek otomatına benzer biçimde bir süreç işlemeye başlıyor. Kişi makineye geliyor, ücretini ödüyor ve satın almak istediği içeceği (token) seçiyor. Makine otomatik olarak istenen içeceğin bulunup bulunmadığını ve ödenen meblağı kontrol ettikten sonra tüm kriterler uygunsa içeceği (token) teslim alma haznesine düşürüyor. Tüketici ürününü alırken makine de kalan içecek (token) sayısını bir azaltıyor.
  3. Token transferi: Örneğini verdiğimiz içeceğe sahip olan kişi, bunu kendi için de kullanabilir bir arkadaşına da verebilir. Bu işlemi ücret karşılığı veya bedava yapması önemsizdir. Token evreninde, sahip olduğunuz varlıkların saklandığı bir cüzdanınız olması gerekir. Transfer işlemi esnasında bu cüzdan üzerinden, aynı platformda bulunan başka bir cüzdana aktarım yapılabilir. Tüm bu işlemler akıllı sözleşmelere uygun biçimde otomatik biçimde gerçekleşecektir. Yapılan işlemler her iki kullanıcının cüzdan hesabını etkileyecek ve gerçek zamanlı olarak veriler güncellenecektir.

Tokens factory

Gelelim en önemli sorulardan birine, bütün bu işlemler ücretsiz mi? Hayır! İçecek örneğimizden gidecek olursak birilerinin notere, otomat makinesinin bakımına ve içeceklerin teslimatına para ödemesi gerek. Token dünyasında harcanan bu tip giderlere “gas” adı veriliyor. Yani her token işleminde mutlaka bir miktar “gas” harcanıyor ve bunun ücretinin ödenmesi gerekiyor.

Not: Token ekosisteminde ücretler sabit değildir. Genellikle hesaplamalar, bekleyen işlemlerin sayısına bağlı olarak yapılır. Token işlemi yapılacağı zaman ödenmek istenen maksimum “gas” tutarı belirtilebilir. Sözgelimi 10 dolar tutarında bir meblağ transfer edilecekse ve bunun için de 20 dolar işlem ücreti talep ediliyorsa, bunu kimse ödemek istemez. Dolayısıyla, ödenecek maksimum “gas” tutarı 2 dolar şeklinde belirlenerek işlem zamanı ona göre ayarlanabilir. Sistem her zaman en fazla “gas” ödeyeni öne aldığı için bekleme süreniz artabilir. Sizden çok daha fazla “gas” ödemeyi kabul eden kişiler varsa onların işlemlerinin bitmesini beklemek durumunda kalırsınız. Elbette aceleniz varsa maksimum “gas” tutarınızı güncellemeniz mümkün

Daha fazla bilgi için: ICO yatırımı nasıl yapılır?

Halka arz nedir?

Token çeşitlerine geçmeden önce “IPO nedir?” veya “Halka arz nedir?” sorusuna cevap verelim isterseniz. Halka arz süreci, şirketlerin kaynak ihtiyacını karşılamak amacıyla senet ihraç ederek fon elde etmesi şeklinde tanımlanır.

Halka arz edilen hisse nasıl alınır diye sorulduğunda ise, halka arz hizmetinin bu konuda yetkisi olan aracı kuruluşlar aracılığıyla sunulduğunu belirtmemiz gerekiyor. Farklı kişi ve kurumların tekliflerine itibar etmemek gerekiyor.

Halka arz için gerekli şartlara değinilecek olursa, aracı kurumlar ile iletişime geçmek en doğrusudur. SPK ile iletişime geçmenin ardından şirket bilgileri Borsa İstanbul ve SPK uzmanlarınca incelenecektir. Uygunluk konusu netleşirse halka arz süreci fiilen başlamış olur.

Token çeşitleri

Şimdi gelin en yaygın token türlerine kısaca göz atalım.

Utility token nedir?

Eğlence parklarını biliyorsunuz değil mi? Atlıkarıncalar, çarpışan arabalar, dönme dolaplar, pamuk şekerler…  Bu tip eğlence mekanlarındaki aktivitelere katılmak için parkın kendine özel para birimine sahip olmak gerekir. İşte bu ödeme çeşidine “utility token” diyoruz.

Cryptocurrency on the rides

Sadece eğlence parkının içinde geçerli olan ve sınırları dahilindeki her aktiviteyi yapabildiğiniz bu token’ların kapsamının artırıldığını varsayalım.

Hatta gelin işi daha da ileri taşıyalım ve daha eğlence parkı inşa edilemeden önce bu token’ları satın alabildiğinizi düşünelim. İnşaat bitip park faaliyete geçtiğinde çok ilgi görürse, token fiyatları da zamanla artacaktır. Token’ın değeri arttığı için belki de çarpışan arabalara binmek 10 dolara kadar yükselecektir. Gelgelelim, park inşaat halindeyken ucuza token satın alan ziyaretçi 1 dolar dolar karşılığında aktivitelere katılabilecektir.

Eğlence parkı ile örneğini verdiğimiz sistem, utility token üretmenin ve satın almanın arkasında yatan temel olgudur. Peki, utility token’ları eğlence parkının girişinde satın alabiliyorsak, kripto para token’larını nereden alacağız?

İşte onun cevabı da ICO, yani Initial Coin Offering (İlk token arzı). ICO nedir?

Equity token nedir?

Hisse senedi token’ı diye de anılan bu yöntem ile oluşturulan ICO’lar, geleneksel halka arz (IPO) sistemine oldukça benzer. “IPO nedir?” ya da “halka arz nedir?” diye soracak olursanız, halka arz; hisse senetlerinin kim olduğu bilinmeyen çok sayıda yatırımcılara çağrı ve ilan yoluyla satış olarak tanımlanabilir. Kripto teknolojisine gerek duymayan girişimler tarafından tercih edilirler. Halka arz yatırımcıya ne kazandırırsa, equity token sistemi de benzer fayda sağlar.

Bu sistemde, token sahipleri temettü veya sabit komisyon alırlar. Projenin ilk aşamasından itibaren destek verdikleri için şirket kararları üzerinde de etkili olabilirler.

Credit token nedir?

Adı üstünde, kredi amacıyla üretilen token’dır. Yatırımcılar, girişimlere token ile borç verirler. Yatırımcılar için paralarını değerlendirmenin alternatif bir yoludur. Örneğin, X yatırım yaparsınız ve dönem sonunda X + yüzde 10 elde edersiniz.

Combo token nedir?

Şu ana kadar kafanız karışmadıysa şimdi karışabilir. Zira bazı token’lar birden fazla türe ait olabilirler. Örneğin Sia ve Digix token’ları hem “utility” hem de “equity” token olarak işlem görürler. Steemit isimli token ise yukarıda saydığımız üç türe de uygun seçenekler sunar (Steem, Steem Dollars (SBD) ve Steem Power).

Spider-Man thinking to buy ICO tokens

Token alım satımı nasıl yapılır?

Bu kısım coin’lere oldukça benzer. Token alıp satmak için kripto para borsasına kaydolmanız gerekir.

Kripto para birimlerinden farklı olarak işlem koşulları zaman zaman karmaşık olabilir. 

Kimi sözleşmelerde “yalnızca belirli bir tarihten önce satabilirsiniz” ibaresi yer alırken kiminde ise, “belirli bir tarihten sonra ancak belirli bir satıcıya satabilirsiniz” gibi birden çok kural bulunabilir. Bu nedenle token’lara yatırım yaparken genellikle çok küçük puntolarla yazılan açıklamaları dikkatli okumak gerekir.

Daha fazla bilgi içinde aşağıdaki rehberlerimize göz atabilirsiniz.