Fusaka nedir?
3 Aralık 2025’te Ethereum, mayıs ayında gerçekleşen Pectra’dan sonra yılın ikinci büyük hard fork’u olan Fusaka yükseltmesini ana ağda etkinleştirecek.
Rollup’lar artık Ethereum işlemlerinin ve ücret gelirlerinin büyük bölümünü taşıyor ancak hala ne kadar veri gönderebildikleri ve bunun maliyeti tarafından kısıtlanıyorlar.
Fusaka bu baskıyı hafifletmek için tasarlandı. Başlıca özelliği olan PeerDAS (eş veri erişilebilirlik örneklemesi), doğrulayıcıların rollup blob verilerini her şeyi indirmeden doğrulamasına olanak tanıyarak bant genişliği ve depolama gereksinimlerini azaltıyor ve çok daha yüksek veri işleme kapasitesinin önünü açıyor.
Aynı zamanda, yalnızca blob parametreli (BPO) fork’lar, yeni gas ve blok boyutu sınırları ve geçmiş silme (history expiry) ayarlamaları, zinciri tek seferlik sıçramalar yerine tekrar eden kapasite artışlarına hazırlıyor.
Bu makalede, Fusaka’nın neyi değiştirdiğini, Surge, Verge ve Purge yol haritasında nereye oturduğunu ve kullanıcılar, rollup’lar ve daha geniş Ethereum ekosistemi için önümüzdeki birkaç yıl içinde ne anlama gelebileceğini inceleyeceğiz.
Biliyor muydunuz? Fusaka’nın adı, iç yükseltme kod adları Osaka (Execution Layer) ve Fulu’nun (Consensus Layer) birleştirilmesiyle oluşturulan “Fusaka”dan geliyor.
Merge’den Fusaka’ya: Yol haritası
Fusaka’nın nereye oturduğunu görmek için biraz geri çekilmek gerekiyor.
Merge (2022), Ethereum’u iş kanıtından hisse ispatına geçirerek enerji kullanımını yaklaşık yüzde 99,9 oranında azaltmıştı.
Shapella (2023), stake edilen Ether (ETH) çekimlerini etkinleştirerek tek yönlü bir staking sistemini likit bir sisteme dönüştürdü ve daha fazla doğrulayıcı çekti.
Dencun (Mart 2024), Ethereum İyileştirme Önerisi (EIP) 4844 “blob”larını, rollup’lar için daha ucuz ve geçici bir veri yolunu, diğer adıyla protodanksharding’i tanıttı.
Pectra (Mayıs 2025), EIP-7702 hesap soyutlama özelliklerini ekledi ve 2.048 ETH doğrulayıcı sınırı gibi staking parametrelerini yeniledi.
Bu yükseltmeler Vitalik Buterin’in kısa yol haritasıyla uyumlu şekilde ilerledi: Merge, Surge, Verge, Purge ve Splurge. Surge, rollup’lar ve daha iyi veri erişilebilirliği yoluyla Ethereum’un ölçeklenmesini amaçlarken Verge ve Purge daha hafif istemcilere ve eski geçmişin budanmasına odaklanıyor.
Fusaka, tüm bu kaldıraçlara aynı anda basan ilk yükseltme. Surge’ün bir parçası olarak rollup’lar için veriyi ölçeklendiriyor ve Verge ile Purge’ün parçası olarak geçmiş silme ve daha hafif senkronizasyonu geliştiriyor. Ayrıca, L1 üzerinde kesinleşen işlemlerin üzerine L2 işlem kapasitesinin eklenmesiyle 100.000 işlem/saniye (TPS) üzerinde hedefleyen modüler bir Ethereum yığını için net bir hedef belirliyor.
PeerDAS, blob’lar ve daha büyük bloklar
Fusaka’nın çekirdek ölçekleme değişimi EIP-7594, yani PeerDAS.
Her tam düğümün rollup verilerinin tamamını indirmesi yerine PeerDAS bu verileri daha küçük hücrelere ayırıyor ve örnekleme ile hata düzeltme kodlaması kullanarak doğrulayıcıların yalnızca rastgele parçaları almasını sağlıyor. Yeterli parça mevcutsa ağ tüm verinin mevcut olduğundan emin olabiliyor.
Bu, düğüm başına bant genişliği ve depolamayı azaltıyor ve ev staker’larını veri merkezi donanımına zorlamadan zaman içinde blob kapasitesinde 8 kat artış için zemin hazırlıyor.
Bu büyümeyi daha esnek hale getirmek için EIP-7892, Blob Parameter Only (BPO) fork’larını tanıtıyor. Bunlar yalnızca üç blob parametresini değiştiren küçük hard fork’lardır: hedef, maksimum ve temel ücret ayarlama faktörü.
Fusaka’dan sonra Ethereum, L2 talebi arttıkça blob kapasitesini yıllarca büyük bir fork beklemek yerine daha küçük ve daha sık adımlarla artırabilir.
Uygulama (execution) tarafında Fusaka gas ve blok boyutlarını güncelliyor:
Geçerli blok gas hedefi bugün 45 milyon olan seviyeden çok daha yüksek tavanlara doğru yükseltiliyor. EIP-7825 bir işlemin kullanabileceği gas miktarını sınırlandırıyor ve EIP-7934 reddedilme saldırı riskini azaltmak için 10 MB’lık bir RLP blok boyutu limiti ekliyor.
EIP-7823 ve EIP-7883 MODEXP precompile’ını yeniden fiyatlandırıyor ve sınırlandırıyor, böylece tek bir ağır kriptografik çağrı tüm bloğu kilitleyemiyor.
Daha sade bir dille, Fusaka Ethereum’a rollup verisi ve karmaşık işlemler için daha fazla alan sağlıyor ancak blokların sıradan düğümler için doğrulanabilir kalması için güvenlik bariyerleri ekliyor.
Biliyor muydunuz? Blob’lar rollup’lar tarafından Ethereum’a gönderilen geçici veri paketleridir. Call data’dan daha ucuzdur ve zinciri şişirmemek için yaklaşık 18 gün sonra otomatik olarak silinir.
Kullanıcı deneyimi, güvenlik ve geliştirici araçları
Fusaka’daki her şey ham kapasiteyle ilgili değil. Birkaç EIP kullanıcı deneyimi, güvenlik ve geliştirici ergonomisine odaklanıyor.
EIP-7917 (deterministic proposer lookahead), bir sonraki epoch’un proposer takvimini tamamen deterministik hale getiriyor ve Beacon root aracılığıyla zincir üstünde erişilebilir kılıyor. Bu, belirli bir blok için hangi doğrulayıcının öneride bulunacağını önceden bilmesi gereken based rollup’lar ve hızlı, güvenilir yumuşak kesinlik şemaları için önemli.
Kullanıcı deneyimi tarafında EIP-7951, Apple Secure Enclave, Android Keystore, Fast Identity Online 2 (FIDO2) ve WebAuthn geçiş anahtarları tarafından kullanılan P-256 imzaları için yerel destek ekleyerek Ethereum’a secp256r1 precompile’ını kazandırıyor. Bu, cüzdanların seed phrase yerine cihaz biyometrisi ve geçiş anahtarlarına dayanmasını sağlayarak layer 1’i ana akım fintech giriş akışlarına yaklaştırıyor.
Geliştiriciler EIP-7939 ile 256 bitlik bir kelimedeki önde gelen sıfırları sayan count leading zeros opcode’unu alıyor. Bu, bit düzeyi matematiği, büyük tam sayı aritmetiği ve bazı sıfır bilgi kanıtı devrelerini daha ucuz ve daha kolay uygulanabilir hale getiriyor.
Son olarak EIP-7642, Ethereum’un geçmiş silme çalışmalarını genişleterek istemcilerin Merge öncesi daha fazla veriyi bırakmasına ve hangi aralıkları sunduklarını bildirmesine izin veriyor. Bu düğüm başına yüzlerce gigabayt tasarruf sağlayabilir ve yeni doğrulayıcılar için senkronizasyonu önemli ölçüde hızlandırabilir.
Kim ne kazanıyor: L2’ler, doğrulayıcılar ve ETH sahipleri
L2 ekosistemi için hikaye açık. PeerDAS ve BPO fork’ları veriyi daha ucuz ve daha bol hale getiriyor.
Analistler Fusaka ve ilk BPO fork’unun L2 veri ücretlerini zaman içinde yüzde 40 ila yüzde 60 azaltabileceğini tahmin ediyor, özellikle DeFi, oyun ve sosyal gibi yüksek işlem hacimli kullanım alanları için. Daha ucuz blob’lar daha fazla deney alanı ve fiyat ile kullanıcı deneyiminde rollup’lar arasında yeni bir rekabet dalgası anlamına geliyor.
Düğüm operatörleri ve doğrulayıcılar için Fusaka bazı yükleri hafifletiyor, bazılarını artırıyor. Örnekleme ve geçmiş silme, düğümlerin indirmesi ve saklaması gereken veri miktarını azaltarak yeni düğümlerin en son bloğa ulaşmasını kolaylaştırıyor.
Ancak BPO fork’ları blob sayılarını yükselttikçe, iyi donanımlı doğrulayıcılar ve altyapı sağlayıcıları daha fazla yükleme bant genişliği üstlenmek zorunda kalabilir. Bu, istemci uygulamaları ve yönergeler dikkatli olmazsa ağı daha büyük operatörlere doğru hafifçe itebilir.
Kurumsal yatırımcılar ve staking sağlayıcıları Fusaka’yı tek seferlik bir hız artışından ziyade stratejik bir kolaylaştırıcı olarak çerçeveliyor. Daha öngörülebilir veri işleme kapasitesi, daha güvenli gas ve blok boyutu sınırları ve daha temiz geçmiş yönetimi, büyük ölçekli doğrulayıcı operasyonlarını planlamayı kolaylaştırıyor.
ETH sahipleri için etki açıktır. Ethereum’un temel katmanı, L2’ler için yüksek kapasiteli bir kesinleşme ve veri motoru olacak şekilde ayarlanıyor. Minimum ücretler ve blob fiyatlaması Ethereum üzerinde daha fazla etkinliğin kesinleşmesine göre ayarlanarak talebe bağlı olarak ücret piyasalarını ve doğrulayıcı ödüllerini etkileyebilir.
Ancak bazı ödünler var. Protokol daha karmaşık hale geliyor ve monetizasyona daha güçlü odaklanma, günlük kullanıcılar maliyet ve deneyimde net iyileşmeler hissetmezse eleştirileri çekebilir.
Biliyor muydunuz? Fusaka için yapılan son koordinasyon çağrısında, aktivasyon slotu 13.164.544 olarak belirlendi ve ana ağda 3 Aralık saat 21:49 UTC civarında gerçekleşmesi bekleniyor.
Fusaka’dan sonra: Glamsterdam ve 100.000 TPS yolculuğu
Bir sonraki isimlendirilmiş yükseltme olan Glamsterdam’ın 2026’da gelmesi bekleniyor ve halihazırda iki başlığı var: protokol seviyesinde yerleşik proposer-builder ayrımı (ePBS) ve blok seviyesinde erişim listeleri (BAL).
ePBS, blok oluşturma ve önerme sürecini yalnızca harici relay’lere güvenmek yerine protokol seviyesinde ayırarak maksimum çıkarılabilir değer (MEV) tedarik zincirini güçlendirmeyi amaçlıyor.
BAL’ler daha verimli execution ve durum erişiminin daha iyi ele alınmasını hedefliyor ve gelecekteki blob kapasitesi artışlarını içerecek.
PeerDAS ve BPO fork’ları Surge’ü ileri taşıyor. Geçmiş silme genişletmeleri ve P2P ince ayarları Verge ve Purge temalarını ilerletiyor. Proposer lookahead ve P-256 desteği gibi kullanıcı deneyimi yükseltmeleri, ön onayları ve geçiş anahtarı cüzdanlarını büyük ölçekte gerçekçi hale getiriyor.
Ethereum bu tempoyu sürdürürse Fusaka tek bir olaydan çok bir dönüm noktası olarak hatırlanacak. Yol haritasının tutarlı ve değer odaklı bir ölçekleme programına kaydığı anı işaret ediyor. 100.000 TPS modüler yığını desteklemeyi ve ağı değerli kılan merkeziyetsizliği korumayı hedefliyor.